1.Nt=N0.2n n=t/20
Nt-müəyyən zaman müddətində əmələ gələn yeni bakteriya sayını,N0-başlanğıc bakteriya sayını,n-həm bölünmələrin,həm əmələ gələn nəsil sayını,t-müəyyən zamanı,Nt-N0=bölünməyə məruz qalan bakteriya sayını,2n-bakteriyaların neçə dəfə artdığını göstərir.
2.Lupa əşyanı 2-25 dəfə böyüdür.
3.Lupada 1 böyüdücü şüşə olur.
4.A.V.Levenhukun mikroskopu 270 dəfə böyüdürdü.
5.Müasir işıq mikroskopu əşyanı 3600 dəfə böyüdür.
6.Okulyarda 2 böyüdücü şüşə olur.
7.2 cür kök sistemi var:mil və saçaqlı.
8.Mənşəyinə görə 3 cür(əsas,əlavə və yan)kök var.
9.Növbəli düzülüşdə hər buğumdan 1 yarpaq(tumurcuq)çıxır.
10.Qarşı-qarşıya düzülüşdə hər buğumdan 2 yarpaq(tumurcuq) çıxır.
11.Topalı düzülüşdə hər buğumdan 3 yarpaq(tumurcuq) çıxır.
12.Darı toxumunun cücərməsi üçün onun çəkisindən 4 dəfə az su tələb olunur.
13.Bir yay ərzində quşəppəyi 3-4 nəsil verir.
14.Yarpağın hər bir ağızcığını 2 qapayıcı hüceyrə əhatə edir.
15.Kələm bitkisi sutkada 1 vedrə su buxarlandırır.
16.Noxud bitkisinin çiçəklərində erkəkciklərin 9-u bitişik,1-i sərbəstdir.
17.Noxudun çiçəklərində ləçəklərin 3-ü sərbəst,2-si isə bitişikdir.
18.Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin nümayəndələrinin səbət çiçək qrupunda 3 cür çiçək(boruşəkilli,qıfşəkilli,dilcikşəkilli)ola bilər.
19.Günəbaxanın səbətində 1000-ə qədər çiçək olur.
20.Çovdarın hər sünbülcüyündə 2 inkişaf etmiş,1 inkişaf etməmiş çiçək olur.
21.Arpanın hər sünbülcüyündə 1 çiçək olur. 22.Vələmirin hər sünbülcüyündə 2-3 çiçək olur.
23.Buğdanın hər sünbülcüyündə 2-7 çiçək olur. 24.Xlamidomonadanın 2 qamçısı olur.
25. Xlamidomonadanın həm qametləri,həm də zoosporları 2 qamçılıdır.
26. Xlamidomonadanın cinsi çoxalması zamanı 1 ziqotdan 4 xlamidomonada əmələ gəlir.
27.Qeyri- cinsi çoxalma zamanı xlamidomonada çox vaxt 4 yerə bölünür.
28.Ulotriksin zoosporunda 4 qamçı olur.
29.Ulotriksin qametləri 2 qamçılıdır.
30.Ulotriksin hər bir ziqotu bölünərək 4 qamçısız spor əmələ gətirir.
31.Ulotriksin hər bir sporundan 1 yeni yosun inkişaf edir.
32.Ulotriksin substrata yapışan hüceyrəsindən başqa qalan bütün hüceyrələri çoxlu qametlər və ya 2-4 zoospor əmələ gətirə bilər.
33.Laminariyanın gövdəciyinin uzunluğu 50 sm-dir.
34.Hər bir dişi quş mamırının üzərində 1 qutucuq əmələ gələ bilər.
35.Yaşıl quş mamırı öz çəkisindən 4 dəfə artıq suyu çəkə bilər.
36.Yaşıl quş mamırının hündürlüyü maksimum 30 sm ola bilər.
37.Sfaqnum mamırı ildə maksimum 3 sm uzanır.
38.Sfaqnum mamırı çəkisindən 20-25 dəfə artıq suyu çəkə bilir.
39.Şam ağacının ömrü 400 ildir,hündürlüyü 40 m-dir.
40.Çöl qatırquyruğunun hər buğumundan 6 gövdəcik inkişaf edir. 41.Şam ağacının iynəyarpaqları 2-3 ildən bir dəyişir.
2.Lupa əşyanı 2-25 dəfə böyüdür.
3.Lupada 1 böyüdücü şüşə olur.
4.A.V.Levenhukun mikroskopu 270 dəfə böyüdürdü.
5.Müasir işıq mikroskopu əşyanı 3600 dəfə böyüdür.
6.Okulyarda 2 böyüdücü şüşə olur.
7.2 cür kök sistemi var:mil və saçaqlı.
8.Mənşəyinə görə 3 cür(əsas,əlavə və yan)kök var.
9.Növbəli düzülüşdə hər buğumdan 1 yarpaq(tumurcuq)çıxır.
10.Qarşı-qarşıya düzülüşdə hər buğumdan 2 yarpaq(tumurcuq) çıxır.
11.Topalı düzülüşdə hər buğumdan 3 yarpaq(tumurcuq) çıxır.
12.Darı toxumunun cücərməsi üçün onun çəkisindən 4 dəfə az su tələb olunur.
13.Bir yay ərzində quşəppəyi 3-4 nəsil verir.
14.Yarpağın hər bir ağızcığını 2 qapayıcı hüceyrə əhatə edir.
15.Kələm bitkisi sutkada 1 vedrə su buxarlandırır.
16.Noxud bitkisinin çiçəklərində erkəkciklərin 9-u bitişik,1-i sərbəstdir.
17.Noxudun çiçəklərində ləçəklərin 3-ü sərbəst,2-si isə bitişikdir.
18.Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin nümayəndələrinin səbət çiçək qrupunda 3 cür çiçək(boruşəkilli,qıfşəkilli,dilcikşəkilli)ola bilər.
19.Günəbaxanın səbətində 1000-ə qədər çiçək olur.
20.Çovdarın hər sünbülcüyündə 2 inkişaf etmiş,1 inkişaf etməmiş çiçək olur.
21.Arpanın hər sünbülcüyündə 1 çiçək olur. 22.Vələmirin hər sünbülcüyündə 2-3 çiçək olur.
23.Buğdanın hər sünbülcüyündə 2-7 çiçək olur. 24.Xlamidomonadanın 2 qamçısı olur.
25. Xlamidomonadanın həm qametləri,həm də zoosporları 2 qamçılıdır.
26. Xlamidomonadanın cinsi çoxalması zamanı 1 ziqotdan 4 xlamidomonada əmələ gəlir.
27.Qeyri- cinsi çoxalma zamanı xlamidomonada çox vaxt 4 yerə bölünür.
28.Ulotriksin zoosporunda 4 qamçı olur.
29.Ulotriksin qametləri 2 qamçılıdır.
30.Ulotriksin hər bir ziqotu bölünərək 4 qamçısız spor əmələ gətirir.
31.Ulotriksin hər bir sporundan 1 yeni yosun inkişaf edir.
32.Ulotriksin substrata yapışan hüceyrəsindən başqa qalan bütün hüceyrələri çoxlu qametlər və ya 2-4 zoospor əmələ gətirə bilər.
33.Laminariyanın gövdəciyinin uzunluğu 50 sm-dir.
34.Hər bir dişi quş mamırının üzərində 1 qutucuq əmələ gələ bilər.
35.Yaşıl quş mamırı öz çəkisindən 4 dəfə artıq suyu çəkə bilər.
36.Yaşıl quş mamırının hündürlüyü maksimum 30 sm ola bilər.
37.Sfaqnum mamırı ildə maksimum 3 sm uzanır.
38.Sfaqnum mamırı çəkisindən 20-25 dəfə artıq suyu çəkə bilir.
39.Şam ağacının ömrü 400 ildir,hündürlüyü 40 m-dir.
40.Çöl qatırquyruğunun hər buğumundan 6 gövdəcik inkişaf edir. 41.Şam ağacının iynəyarpaqları 2-3 ildən bir dəyişir.
Biologiya rəqəmlərdə-1
1. Lupa əşyanı 2-25 dəfə böyüdür.
2. Lupada 1 böyüdücü şüşə olur.
3. Levenhukun mikroskopu 270 dəfə böyüdürdü.
4. Müasir işıq mikroskopu əşyanı 3600 dəfə böyüdür.
5. Okulyarda 2 böyüdücü şüşə olur.
6. Palıd ağacının ömrü 1000 ildir.
7. Alma bitkisinin kökü 3-4 m dərinliyə, 15 m yanlara yayılır.
8. Kökün əmici tellərinin uzunluğu 10 mm-dən çox olmur.
9. Dəvətikanı bitkisinin kökü 15 m dərinliyə gedir.
10. 2 cür kök sitemi var: mil və saçaqlı.
11. Mənşəyinə görə 3 cür kök var. (əsas, əlavə, yan)
12. Növbəli düzülüşdə hər buğumdan 1 yarpaq(tumurcuq) çıxır.
13. Qarşı — qarşıya düzülüşdə hər buğumdan 2 yarpaq (tumurcuq) çıxır.
14. Topalı düzülüşdə hər buğumdan 3 və ya daha çox yarpaq (tumurcuq) çıxır.
15. Yarpağın hər bir ağızcığını 2 qapayıcı hüceyrə əhatə edir.
16. Darı toxumunun cücərməsi üçün onun çəkisindən 4 dəfə az su tələb olunur.
17. Seyşel palmasının toxumunun çəkisi 10 kq, uzun-luğu 50 sm-dir.
18. Çovdar bitkisinin toxumu 1°C, noxudun toxumu isə 2°C-də cücərir
19. Soğanın, turpun toxumlarını 1-2 sm, noxudun, lobyanın toxumlarını isə 4-5 sm dərinliyə basdırmaq lazımdır.
20. Xaççiçəkliler fəsiləsindən olan bilkilərin çiçəklərində 4 kasa yarpağı, 4 ləçək, 6 erkəkçik və 1 dişicik olur.
21. Xaççiçəklilər fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərində erkəkciklərdən 2-si qısa, 4-ü isə uzundur.
22. Bir yay ərzində quşəppəyi 3- 4 nəsil verir.
23. Kələm bitkisi sutkada 1 vedrə su buxarlandınr.
24. Gülçiçəklilər fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəklərində 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, çoxlu erkekcik, 1 və ya çoxlu dişicik olur.
25. Paxlalılar fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəklərində 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, 10 erkəkcik və 1 dişicik olur.
26. Noxud bitkisinin çiçəklərində erkəkciklərin 9-u bitişik, 1-i isə sərbəstdir.
27. Paxlalılar fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərinde kasayarpaqlannın 5-i də bitişikdir.
28. Paxlalılar fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərinde ləçəklərin 3-ü sərbəst, 2-si isə bitişikdir.
29. Badımcançiçəklilər fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərində 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, 5 erkəkcik və 1 dişicik olur.
30. Əkmək üçün 60-80 q çəkisində kartof yumruları götürülür.
31. Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin nümayəndələrinin səbət çiçək qrupunda 3 cür çiçək ola bilər. (boruşəkilli, qıfşəkilli, dilcikşəkilli)
32. Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəkiarində 5 ləçək, 5 erkəkçik və 1 dişicik oluı
33. Günəbaxanın səbətində 1000-ə qədər çiçək olur.
34. Taxıllar fəsiləsindən olan bitkilərin ikicinsli çiçyj lərində 2 çiçək pulcuğu, 2 pərdəcik, 3 erkokcık və 1 dişicik olur.
35. Çovdann hər sünbülcüyündə 2 inkişaf etmiş, 1 inkişaf etməmiş çiçək ohr
36. Arpanın hər sünbülcüyündə I çiçək olur.
37. Vələmirin hər sünbülcüyündə 2-3 çiçək olur.
38. Buğdanın hər sünbülcüyündə 2-7 çiçək olur.
39. Hər bir sünbülcüyün özünün 2 sünbülcük pulcuğu olur.
40 Zanbaq fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəklərində 6 ləçək, 6 erkəkcik və 1 dişicik olur.
41 Xlamıdomonadanın 2 qamçısı olur.
42. Xlamidomonadanın həm qametləri, həm də zoosporlan 2 qamçıhdır.
43. Xlamidomonadanın cinsi çoxalması zamanı 1 ziqotdan 4 xlamidomonada əmələ gəlir.
44. Qeyri-cinsi çoxalma zamanı xlamidomonada çox vaxt 4 yerə bölünür.
45. Ulotriksin zoosporunda 4 qamçı olur.
46. Ulotriksin qametləri 2 qamcıhdırlar.
47. Ulotriksin hər bir ziqotu bölünərək 4 qamçısız spor əmələ gətirir.
48. Ulotriksin subsrrata yapışan hüccyrəsindən başqa qalan bütün hüceyrələri çoxlu qametlər və ya 2 — 4 zoospor əmələ gətirə bilərlər.
49. Laminariyanın gövdəciyinin uzunluğu 50 sm-dir.
50. Hər bir dişi quş mamınnın üzərində 1 qutucuq eməl gələ bilər.
51. Yaşıl quş mamın öz çəkisindən 4 dəfə artıq suyu çəkə bilir. (Ümumi çəkinin 4/5 hissəsi suyun payı-na düşür)
52. Yaşıl quş mamınnın hündürlüyü maksimum 30 sm ola bilər.
53. Sfaqnum mamm ildə maksimum 3 sm uzanır.
54. Sfaqnum mamın çəkisindən 20-25 dəfə artıq suyu çəkə bilir.
55. Şam ağacının ömrü 400 ildir, hündürlüyü 40 m-dir.
56. Şam ağacının iynələri 2-3 ildən bir dəyişir.
57. Şamm yaşılımtıl — san qozalannın hər bir pulcuğunda 2 ədəd tozcuq kisəsi inkişaf edir.
58. Şamın qırmızımtıl qozalannın hər bir pulcuğunda 2 ədəd yumurtacıq olur.
59. Şam ağacında ümumi saplaq üzərində 2 iynə yerləşir.
60. Küknar ağacının iynələri ağacın üzorində maksimum 7 il qalır.
61. Şamın hər bir tozcuğunun 2 hava qovuqcuğu olur.
62. Şamın toxumları mayalanmadan 1,5 il sonra yetişir.
63. Şamın qozaları toxumlar yetişəndən 6 ay sonra açılır. (mayalanma gedəndən 2 il sonra)
64. Şam ağacı üzərində 4 cür qoza ola bilər (yaşılımtıl — sarı, qırmızımtıl, yaşıl, qonur).
65. Küknar qozalarının uzunluğu 10-15 sm-dir.
66. Şamın qozalarının uzunluğu minimum 4 sm-dir.
67. Papaqlı göbələklər 2 qrupa bölünürlər. (borulu, lövhəcikli).
68. Bakteriyalar 3 saat bilavasitə günəş şüaları altında qaldıqda məhv olurlar.
69. Havasi dəyişilmiş otaqda bakteriyaların miqdan 13 dəfə az olur.
70. Əlverişli şəraitdə bakteriya 20 dəqiqədən bir 2-yə bölünərək çoxalır.
71. Bakteriyalan və onlann sporlarını məhv etmək üçün onlara 120°C temperaturlu buxarla 20 dəqiqə təsir etmək lazımdır.
72. Şibyələr 3 formada olurlar (qazmaqşəkilli, lövhəşəkilli, kolşəkilli)
2. Lupada 1 böyüdücü şüşə olur.
3. Levenhukun mikroskopu 270 dəfə böyüdürdü.
4. Müasir işıq mikroskopu əşyanı 3600 dəfə böyüdür.
5. Okulyarda 2 böyüdücü şüşə olur.
6. Palıd ağacının ömrü 1000 ildir.
7. Alma bitkisinin kökü 3-4 m dərinliyə, 15 m yanlara yayılır.
8. Kökün əmici tellərinin uzunluğu 10 mm-dən çox olmur.
9. Dəvətikanı bitkisinin kökü 15 m dərinliyə gedir.
10. 2 cür kök sitemi var: mil və saçaqlı.
11. Mənşəyinə görə 3 cür kök var. (əsas, əlavə, yan)
12. Növbəli düzülüşdə hər buğumdan 1 yarpaq(tumurcuq) çıxır.
13. Qarşı — qarşıya düzülüşdə hər buğumdan 2 yarpaq (tumurcuq) çıxır.
14. Topalı düzülüşdə hər buğumdan 3 və ya daha çox yarpaq (tumurcuq) çıxır.
15. Yarpağın hər bir ağızcığını 2 qapayıcı hüceyrə əhatə edir.
16. Darı toxumunun cücərməsi üçün onun çəkisindən 4 dəfə az su tələb olunur.
17. Seyşel palmasının toxumunun çəkisi 10 kq, uzun-luğu 50 sm-dir.
18. Çovdar bitkisinin toxumu 1°C, noxudun toxumu isə 2°C-də cücərir
19. Soğanın, turpun toxumlarını 1-2 sm, noxudun, lobyanın toxumlarını isə 4-5 sm dərinliyə basdırmaq lazımdır.
20. Xaççiçəkliler fəsiləsindən olan bilkilərin çiçəklərində 4 kasa yarpağı, 4 ləçək, 6 erkəkçik və 1 dişicik olur.
21. Xaççiçəklilər fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərində erkəkciklərdən 2-si qısa, 4-ü isə uzundur.
22. Bir yay ərzində quşəppəyi 3- 4 nəsil verir.
23. Kələm bitkisi sutkada 1 vedrə su buxarlandınr.
24. Gülçiçəklilər fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəklərində 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, çoxlu erkekcik, 1 və ya çoxlu dişicik olur.
25. Paxlalılar fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəklərində 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, 10 erkəkcik və 1 dişicik olur.
26. Noxud bitkisinin çiçəklərində erkəkciklərin 9-u bitişik, 1-i isə sərbəstdir.
27. Paxlalılar fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərinde kasayarpaqlannın 5-i də bitişikdir.
28. Paxlalılar fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərinde ləçəklərin 3-ü sərbəst, 2-si isə bitişikdir.
29. Badımcançiçəklilər fəsiləsinin bitkilərinin çiçəklərində 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, 5 erkəkcik və 1 dişicik olur.
30. Əkmək üçün 60-80 q çəkisində kartof yumruları götürülür.
31. Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin nümayəndələrinin səbət çiçək qrupunda 3 cür çiçək ola bilər. (boruşəkilli, qıfşəkilli, dilcikşəkilli)
32. Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəkiarində 5 ləçək, 5 erkəkçik və 1 dişicik oluı
33. Günəbaxanın səbətində 1000-ə qədər çiçək olur.
34. Taxıllar fəsiləsindən olan bitkilərin ikicinsli çiçyj lərində 2 çiçək pulcuğu, 2 pərdəcik, 3 erkokcık və 1 dişicik olur.
35. Çovdann hər sünbülcüyündə 2 inkişaf etmiş, 1 inkişaf etməmiş çiçək ohr
36. Arpanın hər sünbülcüyündə I çiçək olur.
37. Vələmirin hər sünbülcüyündə 2-3 çiçək olur.
38. Buğdanın hər sünbülcüyündə 2-7 çiçək olur.
39. Hər bir sünbülcüyün özünün 2 sünbülcük pulcuğu olur.
40 Zanbaq fəsiləsindən olan bitkilərin çiçəklərində 6 ləçək, 6 erkəkcik və 1 dişicik olur.
41 Xlamıdomonadanın 2 qamçısı olur.
42. Xlamidomonadanın həm qametləri, həm də zoosporlan 2 qamçıhdır.
43. Xlamidomonadanın cinsi çoxalması zamanı 1 ziqotdan 4 xlamidomonada əmələ gəlir.
44. Qeyri-cinsi çoxalma zamanı xlamidomonada çox vaxt 4 yerə bölünür.
45. Ulotriksin zoosporunda 4 qamçı olur.
46. Ulotriksin qametləri 2 qamcıhdırlar.
47. Ulotriksin hər bir ziqotu bölünərək 4 qamçısız spor əmələ gətirir.
48. Ulotriksin subsrrata yapışan hüccyrəsindən başqa qalan bütün hüceyrələri çoxlu qametlər və ya 2 — 4 zoospor əmələ gətirə bilərlər.
49. Laminariyanın gövdəciyinin uzunluğu 50 sm-dir.
50. Hər bir dişi quş mamınnın üzərində 1 qutucuq eməl gələ bilər.
51. Yaşıl quş mamın öz çəkisindən 4 dəfə artıq suyu çəkə bilir. (Ümumi çəkinin 4/5 hissəsi suyun payı-na düşür)
52. Yaşıl quş mamınnın hündürlüyü maksimum 30 sm ola bilər.
53. Sfaqnum mamm ildə maksimum 3 sm uzanır.
54. Sfaqnum mamın çəkisindən 20-25 dəfə artıq suyu çəkə bilir.
55. Şam ağacının ömrü 400 ildir, hündürlüyü 40 m-dir.
56. Şam ağacının iynələri 2-3 ildən bir dəyişir.
57. Şamm yaşılımtıl — san qozalannın hər bir pulcuğunda 2 ədəd tozcuq kisəsi inkişaf edir.
58. Şamın qırmızımtıl qozalannın hər bir pulcuğunda 2 ədəd yumurtacıq olur.
59. Şam ağacında ümumi saplaq üzərində 2 iynə yerləşir.
60. Küknar ağacının iynələri ağacın üzorində maksimum 7 il qalır.
61. Şamın hər bir tozcuğunun 2 hava qovuqcuğu olur.
62. Şamın toxumları mayalanmadan 1,5 il sonra yetişir.
63. Şamın qozaları toxumlar yetişəndən 6 ay sonra açılır. (mayalanma gedəndən 2 il sonra)
64. Şam ağacı üzərində 4 cür qoza ola bilər (yaşılımtıl — sarı, qırmızımtıl, yaşıl, qonur).
65. Küknar qozalarının uzunluğu 10-15 sm-dir.
66. Şamın qozalarının uzunluğu minimum 4 sm-dir.
67. Papaqlı göbələklər 2 qrupa bölünürlər. (borulu, lövhəcikli).
68. Bakteriyalar 3 saat bilavasitə günəş şüaları altında qaldıqda məhv olurlar.
69. Havasi dəyişilmiş otaqda bakteriyaların miqdan 13 dəfə az olur.
70. Əlverişli şəraitdə bakteriya 20 dəqiqədən bir 2-yə bölünərək çoxalır.
71. Bakteriyalan və onlann sporlarını məhv etmək üçün onlara 120°C temperaturlu buxarla 20 dəqiqə təsir etmək lazımdır.
72. Şibyələr 3 formada olurlar (qazmaqşəkilli, lövhəşəkilli, kolşəkilli)
6-7-ci sinif biologiya dərsliklərindəki məlumatlardan
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
Biologiya rəqəmlərdə-2
1. Adi amöbanın 1 ifrazat qovuqcuğu olur.
2. Çoxalma zamanı bir amöba 2 yerə bölünür.
3. Yaşıl evqlenanın 1 qamçısı olur.
4. Yaşıl evqlenanın 1 ifrazat qovuqcuğu var.
5. Yaşıl evqlenanın 1 qırmızı gözcüyü var.
6. Yaşıl evqlenanın 20-dən çox xloroplastı olur.
7. Evqlena 2 yerə bölünməklə çoxalır.
8. Bir volvoks koloniyasmda 1000-ə qədər hüceyrə ola bilər.
9. Hər bir volvoks hüceyrəsində 1 nüvə və 1 xloroplast olur.
10. Hər bir volvoks hüceyrəsində 2 qamçı olur. (1 koloniyada 2000 qamçı)
11. İnfuzor-tərliyin 2 ifrazat qovuqçuğu və 2 nüvəsi olur.
12. İnfuzor-tərlik sutkada 1 dəfə bölünür.
13. Çoxalma zamanı bir tərlik 2 yerə bölünür.
14. Hidranın minimum 5, maksimum 12 qolcuğu ola bilər.
15. Hidranın xarici qatında (ektodermada) 5 müxtəlif növ hüceyrə olur. (Sinir, dəri-əzələ, cinsi, aralıq, dalayıcı)
16. Hidranın daxili qatırtda 1 növ hüceyrə olur. (həzm)
17. Hidranın hər bir mayalanmış yumurtasından 1 yetkin fərd inkişaf edir.
18. Ağ planarinin bədəninin ön hissəsindo 2 göz və 2 qısa çıxıntı olur.
19. Ağ planarinin bağırsağı 3 şaxəyə bölünür. (1-i önə, 2-si arxaya)
20. Hər bir ağ planarinin bədənində 2 yumurtalıq və çoxlu toxumluq var.
21. Qaraciyər sorucusunda 2 sormac (lağız və 1 qann) olur.
22. Qaraciyər sorucusunun sürfələri 2 cür olur. (kirpikli, quyruqlu)
23. Öküz soliterinin hər buğumunda 1 yumurtalıq olur.
24. Öküz soliterinin sürfəsi 6 qarmaqlıdır.
25. İnsan askaridində 3 dodaq olur.
26. Dişi askariddə 2 yumurtalıq, erkək askariddə isə 1 toxumluq var.
27. Soxulcanın hər buğumunda 1 cüt (2 ədəd) ifrazat — borucuğu olur.
28. Göl ilbizinin çanağı 4-5 burumludur.
29. Göl ilbizinin baş hissəsində 2 həssas çıxıntı və 2 göz olur.
30. Göl ilbizinin ağciyəri 1 ədəddir.
31. Göl ilbizinin böyrəyi 1 ədəddir.
32. Göl ilbizinin ürəyi 2 kameralıdır. (1 qulaqcıq, 1 mə'dəcik).
33. Anadontanın çanağı 2 taydan təşkü olunub
34. Anadontada 2 sifon olur.-
35. Anadontada 3 cüt sinir düyünü var.
36. Bütün molyuskalarda ancaq 1 ayaq olur.
37. Çay xərçəngində 1 cüt uzun və 1 cüt qısa bığcıq var.
38. Çay xərçənginin 3 cüt çənəsi (1 cüt üst, 2 cüt alt) ve 3 cüt çənə ayaqlan var.
39. Çay xərçəngində 1 cüt qısqaç, 4 cüt (8 ədəd) yerimə ayaqlan olur.
40. Çay xərçənginin yerinə ayaqlarının I-II cütlərində qısqaclar olur, III — IV cütlərində isə olmur.
41. Çay xərçənginin qarıncığı 6 buğumdan təşkil olunub və burada 4 cüt üzmə qarıncıq ayaqları yerləşir.
42. Çay xərçənginin quyruq üzgəci 5 pərlidir.
43. Çay xərçənginin mə'dəsi 2 şö'bədən ibarətdir. (dişcikli, lövhəcikli).
44. Xaçh hörümcəkdə 8 sadə göz olur.
45. Xaçlı hörümcoyin 1 cüt üst çənəsi və 1 cüt ayaq-qolcuqları olur.
46. Xaçh hörümcəyin 4 cüt (8 ədəd) yerimə ayaqları var.
47. Xaçh hörümcəyin 3 cüt (6 ədəd) tor ziyilciyi olur.
48. May böcəyinin 1 cüt bığcığı və 2 cüt qolcuğu olur.
49. May böcəyinin yerimə ayaqlan 3 cütdür. (6 ədəd)
50. May böcəyində 1 cüt dodaq və 2 cüt çənə olur.
51. May böcəyinin döşü 3, qanncığı isə 8 buğumludur.
52. May böcəyinin qanadlan 2 cütdür. (II döş buğumundan sərt qanadüstlüyü, III döş buğumundan isə pərdəşəkilli qanadlar inkişaf edir)
53. May böcəyində 3 ədəd döş sinir düyünü yaxşı inkişaf edib.
54. May böceyinin erkəyində 2 toxumluq, dişisində isə 2 yumurtahq olur.
55. May böcəyi öz inkişafı zamanı 3 dəfə sürfe merhələsində, 1 dəfə yctkın fərd mərhələsində qışlayır.
56. Dişi kələm kəpenəyinin ön qanadının hər birində 2, cəmi 4 qara xal olur.
57. Bal ansının 5 ədəd gözü (2 mürəkkəb, 3 sadə) olur.
58. Neşterçənin ağzı ətrafında 20 cüt (40 ədəd) çıxm-tı olur.
59. Çay xanısında 2 döş, 2 qarın, 2 bel, 1 quyruq və 1 anal üzgəci (cəmi 8) olur.
60. Çay xanısının bədəni 3 hissədən ibarətdir. (baş, gövdə, quyruq)
61. Çay xanısında burun dəliyi 2 cütdür.
62. Balıqların ürəyi 2 kameralıdır. (1 qulaqcıq, 1 mə'dəcik)
63. Çay xanısının onurğa sütunu 2 şöbəyə bölünür. (gövdə, quyruq)
64. Çay xanısında hər bir gövdə fəqərəsində 1 cüt qabırğa birləşir.
65. Çay xanısında 4 cüt (8 əded) qəlsəmə olur.
66. Bə'zi bahqlarda (treska, nalim. çəki) 1 cüt bığcıq olur.
67. Qığırdaqlı balıqlarda bədənin hər tərəfındə 5-7,cəmi 10-14 qəlsəmə yarığı olur.
68. Qurbağanın hər bir gözündo 1 cüt göz qapağı olur.
69. Qurbağanın qabaq ətrafının hər birində 4, dal ətrafmın hər birində isə 5 barmaq olur. (comi 18)
70. Qurbağanın cəmi 1 boyun fəqərəsi olur.
71. Qurbağanın hər bir dal ətrafında 4, cəmi 8 üzmə pərdəsi olur.
72. Qurbağanın ön ətraf qurşağına 7 sümük daxildir. (2 qarğa, 2 körpücük, 2 kürək, 1 döş).
73. Qurbağada 7 ədəd gövdə fəqərəsi olur.
74. Qurbağanın ürəyi 3 kameralıdır.
75. Kürü tökülməsi ilo çömçəquyruğun kiçik qurbağaya çevrilməsi arasında 2-3 ay vaxt keçir.
76. Çömçəquyruğun ürəyi 2 kamcrahdır.
77. 1 — 2 həftədən sonra qurbağa kürüsündon çömçəquyruq çıxır.
78. Kərtənkələnin hər bır gözündə 2 göz qapağı və 1 qırpma pərdəsi var.
79. Kartənkələnin hər bir ayağında 5 barmaq (cəmi 20) vardır.
80. Kərtənkələ mövsüm ərzində 4-5 dəfə qabığını dəyişir.
81. Kərtənkələnin boynunda 8 fəqərə olur.
82. Kərtənkələnin ürəyi 3 kamerahdır.
83. Zəhərli ilanlarda 1 zəhər vəzisi olur.
84. Tısbağanın onurğasının 3 şöbəsi (döş, bel, oma) çanağa hərəkətsiz birləşir. ]
85. Timsahın ürəyi 4 kameralıdır.
86. Quşların dərisində ancaq 1 vəzi (büzdüm vəzisil olur.
87. Göyərçinin qabaq ətraflarının hər birində 3, dal ətraflarının hər birində 4 barmaq (cəmi 14) olur.
88. Göyərçinin mə'dəsi 2 şö'bədən ibarətdir.
89. Quşların ürəyi 4 kameralıdır.
90. Quşların erkəyində 2 toxumluq, dişısində 1 yumurtahq olur.
91. Dəvəquşunun dal ətraflarının hər birındə barmaqlann sayı 2 — dir.
92. Su quşlarının (qaz, ördək, durna) hər bir ayağında 2 üzmə pərdəsi olur. (cəmi 4 pərdə).
93. Arxeopteriksdə 20 quyruq fəqərəsi olmuşdur.
94. İt tüklərini ildə 2 dəfə dəyişir.
95. Məməlilərdə boyun fəqərələrinin sayı 7-dır.
96. Məməlilərin döş hissəsində adətən 12-dən 15-ə qədər fəqərə ola bılər.
97 Məməlilərdə bel fəqərələrinin sayı 2-dən 9-a qədərdir.
98. Məməlilərin quyrugunda ən azı 3 fəqərə olur.
99. Məməlilərin ürəyi 4 kameralıdır.
100 Siçankimilərdə boğazlıq dövrü 11-15 gün çəkir.
101. Ev ıtinin 8 əmciyi olur.
102. Göy balina ən ağır çəkili heyvan olub çəkisi 150 T-a çala bilər.
103. Fılin çəkisı 4-5 T-dur.
l04. Cütdırnaqlıların hər bır ətrafında 2 və ya 4 barmaq ) olur.
105. Təkdırnaqlıların hər bir ətrafında I və ya 3 bar-maq olur.
I06. Yarasanın qabaq ətrafında baş barmaqdan başqa qalan 4 barmaq dəri pərdə ilə örtülmüşdür.
107. Yarasanın 12 barmağı dəri pərdə ilə əhatə olunmayıb.
108. Balinakimilərdə 2 ətraf olur. (arxa ətraflar reduksiyaya uğrayıblar).
7-8-ci sinif biologiya dərsliklərindəki məlumatlardan
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
2. Çoxalma zamanı bir amöba 2 yerə bölünür.
3. Yaşıl evqlenanın 1 qamçısı olur.
4. Yaşıl evqlenanın 1 ifrazat qovuqcuğu var.
5. Yaşıl evqlenanın 1 qırmızı gözcüyü var.
6. Yaşıl evqlenanın 20-dən çox xloroplastı olur.
7. Evqlena 2 yerə bölünməklə çoxalır.
8. Bir volvoks koloniyasmda 1000-ə qədər hüceyrə ola bilər.
9. Hər bir volvoks hüceyrəsində 1 nüvə və 1 xloroplast olur.
10. Hər bir volvoks hüceyrəsində 2 qamçı olur. (1 koloniyada 2000 qamçı)
11. İnfuzor-tərliyin 2 ifrazat qovuqçuğu və 2 nüvəsi olur.
12. İnfuzor-tərlik sutkada 1 dəfə bölünür.
13. Çoxalma zamanı bir tərlik 2 yerə bölünür.
14. Hidranın minimum 5, maksimum 12 qolcuğu ola bilər.
15. Hidranın xarici qatında (ektodermada) 5 müxtəlif növ hüceyrə olur. (Sinir, dəri-əzələ, cinsi, aralıq, dalayıcı)
16. Hidranın daxili qatırtda 1 növ hüceyrə olur. (həzm)
17. Hidranın hər bir mayalanmış yumurtasından 1 yetkin fərd inkişaf edir.
18. Ağ planarinin bədəninin ön hissəsindo 2 göz və 2 qısa çıxıntı olur.
19. Ağ planarinin bağırsağı 3 şaxəyə bölünür. (1-i önə, 2-si arxaya)
20. Hər bir ağ planarinin bədənində 2 yumurtalıq və çoxlu toxumluq var.
21. Qaraciyər sorucusunda 2 sormac (lağız və 1 qann) olur.
22. Qaraciyər sorucusunun sürfələri 2 cür olur. (kirpikli, quyruqlu)
23. Öküz soliterinin hər buğumunda 1 yumurtalıq olur.
24. Öküz soliterinin sürfəsi 6 qarmaqlıdır.
25. İnsan askaridində 3 dodaq olur.
26. Dişi askariddə 2 yumurtalıq, erkək askariddə isə 1 toxumluq var.
27. Soxulcanın hər buğumunda 1 cüt (2 ədəd) ifrazat — borucuğu olur.
28. Göl ilbizinin çanağı 4-5 burumludur.
29. Göl ilbizinin baş hissəsində 2 həssas çıxıntı və 2 göz olur.
30. Göl ilbizinin ağciyəri 1 ədəddir.
31. Göl ilbizinin böyrəyi 1 ədəddir.
32. Göl ilbizinin ürəyi 2 kameralıdır. (1 qulaqcıq, 1 mə'dəcik).
33. Anadontanın çanağı 2 taydan təşkü olunub
34. Anadontada 2 sifon olur.-
35. Anadontada 3 cüt sinir düyünü var.
36. Bütün molyuskalarda ancaq 1 ayaq olur.
37. Çay xərçəngində 1 cüt uzun və 1 cüt qısa bığcıq var.
38. Çay xərçənginin 3 cüt çənəsi (1 cüt üst, 2 cüt alt) ve 3 cüt çənə ayaqlan var.
39. Çay xərçəngində 1 cüt qısqaç, 4 cüt (8 ədəd) yerimə ayaqlan olur.
40. Çay xərçənginin yerinə ayaqlarının I-II cütlərində qısqaclar olur, III — IV cütlərində isə olmur.
41. Çay xərçənginin qarıncığı 6 buğumdan təşkil olunub və burada 4 cüt üzmə qarıncıq ayaqları yerləşir.
42. Çay xərçənginin quyruq üzgəci 5 pərlidir.
43. Çay xərçənginin mə'dəsi 2 şö'bədən ibarətdir. (dişcikli, lövhəcikli).
44. Xaçh hörümcəkdə 8 sadə göz olur.
45. Xaçlı hörümcoyin 1 cüt üst çənəsi və 1 cüt ayaq-qolcuqları olur.
46. Xaçh hörümcəyin 4 cüt (8 ədəd) yerimə ayaqları var.
47. Xaçh hörümcəyin 3 cüt (6 ədəd) tor ziyilciyi olur.
48. May böcəyinin 1 cüt bığcığı və 2 cüt qolcuğu olur.
49. May böcəyinin yerimə ayaqlan 3 cütdür. (6 ədəd)
50. May böcəyində 1 cüt dodaq və 2 cüt çənə olur.
51. May böcəyinin döşü 3, qanncığı isə 8 buğumludur.
52. May böcəyinin qanadlan 2 cütdür. (II döş buğumundan sərt qanadüstlüyü, III döş buğumundan isə pərdəşəkilli qanadlar inkişaf edir)
53. May böcəyində 3 ədəd döş sinir düyünü yaxşı inkişaf edib.
54. May böceyinin erkəyində 2 toxumluq, dişisində isə 2 yumurtahq olur.
55. May böcəyi öz inkişafı zamanı 3 dəfə sürfe merhələsində, 1 dəfə yctkın fərd mərhələsində qışlayır.
56. Dişi kələm kəpenəyinin ön qanadının hər birində 2, cəmi 4 qara xal olur.
57. Bal ansının 5 ədəd gözü (2 mürəkkəb, 3 sadə) olur.
58. Neşterçənin ağzı ətrafında 20 cüt (40 ədəd) çıxm-tı olur.
59. Çay xanısında 2 döş, 2 qarın, 2 bel, 1 quyruq və 1 anal üzgəci (cəmi 8) olur.
60. Çay xanısının bədəni 3 hissədən ibarətdir. (baş, gövdə, quyruq)
61. Çay xanısında burun dəliyi 2 cütdür.
62. Balıqların ürəyi 2 kameralıdır. (1 qulaqcıq, 1 mə'dəcik)
63. Çay xanısının onurğa sütunu 2 şöbəyə bölünür. (gövdə, quyruq)
64. Çay xanısında hər bir gövdə fəqərəsində 1 cüt qabırğa birləşir.
65. Çay xanısında 4 cüt (8 əded) qəlsəmə olur.
66. Bə'zi bahqlarda (treska, nalim. çəki) 1 cüt bığcıq olur.
67. Qığırdaqlı balıqlarda bədənin hər tərəfındə 5-7,cəmi 10-14 qəlsəmə yarığı olur.
68. Qurbağanın hər bir gözündo 1 cüt göz qapağı olur.
69. Qurbağanın qabaq ətrafının hər birində 4, dal ətrafmın hər birində isə 5 barmaq olur. (comi 18)
70. Qurbağanın cəmi 1 boyun fəqərəsi olur.
71. Qurbağanın hər bir dal ətrafında 4, cəmi 8 üzmə pərdəsi olur.
72. Qurbağanın ön ətraf qurşağına 7 sümük daxildir. (2 qarğa, 2 körpücük, 2 kürək, 1 döş).
73. Qurbağada 7 ədəd gövdə fəqərəsi olur.
74. Qurbağanın ürəyi 3 kameralıdır.
75. Kürü tökülməsi ilo çömçəquyruğun kiçik qurbağaya çevrilməsi arasında 2-3 ay vaxt keçir.
76. Çömçəquyruğun ürəyi 2 kamcrahdır.
77. 1 — 2 həftədən sonra qurbağa kürüsündon çömçəquyruq çıxır.
78. Kərtənkələnin hər bır gözündə 2 göz qapağı və 1 qırpma pərdəsi var.
79. Kartənkələnin hər bir ayağında 5 barmaq (cəmi 20) vardır.
80. Kərtənkələ mövsüm ərzində 4-5 dəfə qabığını dəyişir.
81. Kərtənkələnin boynunda 8 fəqərə olur.
82. Kərtənkələnin ürəyi 3 kamerahdır.
83. Zəhərli ilanlarda 1 zəhər vəzisi olur.
84. Tısbağanın onurğasının 3 şöbəsi (döş, bel, oma) çanağa hərəkətsiz birləşir. ]
85. Timsahın ürəyi 4 kameralıdır.
86. Quşların dərisində ancaq 1 vəzi (büzdüm vəzisil olur.
87. Göyərçinin qabaq ətraflarının hər birində 3, dal ətraflarının hər birində 4 barmaq (cəmi 14) olur.
88. Göyərçinin mə'dəsi 2 şö'bədən ibarətdir.
89. Quşların ürəyi 4 kameralıdır.
90. Quşların erkəyində 2 toxumluq, dişısində 1 yumurtahq olur.
91. Dəvəquşunun dal ətraflarının hər birındə barmaqlann sayı 2 — dir.
92. Su quşlarının (qaz, ördək, durna) hər bir ayağında 2 üzmə pərdəsi olur. (cəmi 4 pərdə).
93. Arxeopteriksdə 20 quyruq fəqərəsi olmuşdur.
94. İt tüklərini ildə 2 dəfə dəyişir.
95. Məməlilərdə boyun fəqərələrinin sayı 7-dır.
96. Məməlilərin döş hissəsində adətən 12-dən 15-ə qədər fəqərə ola bılər.
97 Məməlilərdə bel fəqərələrinin sayı 2-dən 9-a qədərdir.
98. Məməlilərin quyrugunda ən azı 3 fəqərə olur.
99. Məməlilərin ürəyi 4 kameralıdır.
100 Siçankimilərdə boğazlıq dövrü 11-15 gün çəkir.
101. Ev ıtinin 8 əmciyi olur.
102. Göy balina ən ağır çəkili heyvan olub çəkisi 150 T-a çala bilər.
103. Fılin çəkisı 4-5 T-dur.
l04. Cütdırnaqlıların hər bır ətrafında 2 və ya 4 barmaq ) olur.
105. Təkdırnaqlıların hər bir ətrafında I və ya 3 bar-maq olur.
I06. Yarasanın qabaq ətrafında baş barmaqdan başqa qalan 4 barmaq dəri pərdə ilə örtülmüşdür.
107. Yarasanın 12 barmağı dəri pərdə ilə əhatə olunmayıb.
108. Balinakimilərdə 2 ətraf olur. (arxa ətraflar reduksiyaya uğrayıblar).
7-8-ci sinif biologiya dərsliklərindəki məlumatlardan
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
Biologiya rəqəmlərdə-3
1. İnsan orqanizmində 3 cür daxili mühit mayesi (toxuma mayesi, qan, limfa) olur.
2. İnsan orqanizmində 4 qrup toxuma vardır. (Epitel, birləşdirici, əzələ, sinir)
3. Vəzilər 3 cür olur: daxilı sekresiya, xarici sekresiya və qarışıq.
4. İnsan əziyyət çəkmədən 120°C temperatur fərqində (+50°C-dən 70 C — yə qədər) yaşaya bilir.
5. 1 sinir hüceyrəsinə (neyrona) təxminən 10 peyk hüceyrəsi düşur. Yəni sinir toxumasının 11 hüceyrəsindən biri neyrondur.
6. Hər bir neyronda 2 cür (akson, dendrit) çıxıntı ola bilər.
7. Hər bir neyronun ancaq 1 aksonu ola bilor.
8. Aksonun uzunluğu 1 m-ə çata bilər.
9. 3 cür neyron var (duyğu, hərəki, ara)
10. 3 cür sinir var (duyğu, hərəkı, qarışıq)
11. Refleks qövsü 5 hissədən ibarətdir.
12. Onurğa beyni 4 şöbəyə bölünür: boyun, dös bel və oma.
13. Onurğa beynindən 31 cüt (62 ədəd) qarışıq onurğa beyni siniri çıxır. (8 cüt boyun, 12 cüt döş, 5 cüt bel, 6 cüt oma)
14. Hər sinirin 2 kökü olur. Deməli, onurğa beynindən 124 sinir kökü başlanğıc götürür.
15. Baş beyin kötüyündən 12 cüt (24 ədəd) kello-beyin siniri çıxır.
16. İnsanın mərkəzi sinir sistemindən cəmi 43 cüt (86 ədəd) sinir çıxır..
17. Böyük yanmkürələr qabığının ümumi səthi (şırım və qınşlarla birlikdə) 3000-3750 sm'-dır.
18. Böyük yanmkürələr qabığının ümumi səthinin 2/3 hissəsi (2000-2500 sm2) şının və qırışlarda gizlənmişdir.
19. Böyük yanmkürələr qabığının şırım və qırışlarda gizlənməmiş hissəsinin sahəsi 1000 — 1250 sm2-dır.
20. Böyük yaıımkürələr qabığında 14 milyarda qədor neyron vardır. (1 yarımkürədə 7 milyard).
21. Bədəndəki bütün qanın 1/5 hissəsi (20%) bcynə lazımdır.
22. Sümük toxumasının 2/3 hissəsi hüceyrəarası maddədən, 1/3 hissəsi isə sümük hüceyrələrindən ibarətdir.
23. Skeletin formalaşması 22-25 yaşlannda başa çatır.
24. Böyük adamın skeleti təqribən 220 sümükdən ibarətdir.
25. Sümüklər bir-birləri ilə 3 cür birləşə bilirlər (hərəkətsiz, yanmhərəkətli, hərəkətli)
26. İnsanın kəllesinin beyin şö'bəsində 6, üz şöbəsində isə 15 sümük var.
27. Kəllə skeletində cəmi 1 hərəkətli birləşmə var: alt çənə — gicgah.
28. Onurğa sütunu 33-34 fəqərədən təşkil olunub. (7 boyun, 12 döş, 5 bel, 5 oma vo 4-5 büzdüm)
29. Onurğa sütunundakı fəqərələrdən 9-10-u (oma ve büzdüm) bir-birləri ilə hərəkətsiz, qalanları isə yarımhərəkətli və ya hərəkətli birləşmişiər.
30. İnsan skeletində 12 cüt (24 ədəd) qabırğa olur.
31. Axırıncı 2 cüt qabırğa döş sümüyünə birləşmir.
32. İnsanın onurğa sütununda normada 4 əyrilik olur: boyun və bel qabağa, döş və oma dala.
33. İnsan orqanizmində 3 cür əzələ olur (skelet əzələsi, ürək əzələsi, saya əzələ)
34. İnsan orqanizmində 2 qrup skelet əzələsi var: açıcı və bükücü.
35. Əzələlərin formalaşması 18 yaşına qədər davam edir.
36. Orta çəkili adamm orqanizmində 5 litr qan olur.
37. Qan plazmasının 90%-i sudur.
38. Qan laxtası 3-8 dəqiqəyə əmələ gəlir.
39. lmm3 qanda 5 milyona qədər eritrosit olur.
40. Eritrositlərin ömrü 4 aya qədərdir.
41. Dalaqda 300 ml-ə qədər qan tutulub saxlanıla bilər.42. İnsanlarda 4 qrup qan olur (O, A, B, AB)
43. lmm3 qanda 6-8 min leykosit olur.
44. İnsanda 3 cür immunitet ola bilər (anadangəlmə, qazanılmış, sün'i)
45. Ürəyin kütləsi 250-300 q-dır.46. İnsan orqanizmində təqribən 150 milyard kapilyar vardır.
47. Qanın böyük qan dövranı ilə bir dəfə dövr etməsi 20-23 saniyə çəkir.
48. Qanın kiçik qan dövranı ilə bir dəfə dövr ctməsi 4-5 saniyə çəkin
49. Ürək sutkada 100000 dəfə yığılır və bu zaman ondan 10 tona qədər qap gəlib kcçir.
50. Nisbi sakitlik hahnda ürək 1 dəqiqədə 70-75 dəfə yığıhr.
51. Ürəyin 1 dəfə yığılması 0.8 saniyə çəkir. Bu vaxl ərzində qulaqcıqlar 0,1 san işlak halında, 0,7 san isə dinclik halında, mədəciklər isə 0,3 san işlək halında, 0,5 san dinclik halında olurlar.
52. Ürəyin ümumi boşalma fazasına 0,4 san düşür.
53. Cavan, sağlam adamda qan təzyiqi ürəyin yığılma anında 120 mm civə sütununa, ürəyin boşalma anında isə 70 mm civə sütununa bərabərdir.
54. Kiçik və böyük qan dövranlarından birlikdə qan 27 saniyəyə kcçir.
55. Qanın ən böyük sürəti aortada (saniyədə 0,5 m), on kiçik sürəti isə kapilyarlardadır. (saniyədə 0,5-1,2 mm). Venalarda isə qanın sür'əti saniyədə 0,2 m-dir.
56. Arteriya və vena damarlarının divarı 4 qatdan, kapilyarların divarı isə 1 qatdan təşkil olunmuşdur.
57. İnsan tərpənmədən uzanarsa, 70-ci gün onun ürəyinin ölçüləri 13-18% kiçilir.
58. Qanaxma zamanı insan 2-2,5 litr qan itirdikdə ölür.
59. Səs telləri 1 saniyədə 80-dən 10.000 dəfəyə qədər titrəyə bilir.
60. Sol ağciyər 2 paydan, sağ ağciyər ısə 3 paydan təşkil olunmuşdur.
61. Ağciyərin hər birində 300-350 milyon agciyər qovuqcuğu vardır. (cəmi 600-700 milyon)
62. Ağciyər qovuqcuqlannın ümumi sahəsi 100 m-dir.
63. Yaşlı adam nisbi sakitlik halında 1 dəqiqədə 16 tənəffüs hərəkəti edir.
64. Bir tənəffüs hərəkətinə 3,75 san vaxt sərf ohınıır.
65 Havasız otaqda insan 1 dəqiqədə ən azı 32 tənəffüs hərəkəti edir.
66 Yaşlı adam sakit nəfəs aldıqda onun ağciyərlərinə 500 sm3 hava daxil olur və nəfəs verdikdə bir o qədər hava çıxır.
67. Udulan və buraxılan havanın tərkibində 79% (395 sm3) azot olur.
68. Udulan havada 21% (105 sm3), buraxılan havada isə 16% (80 sm3) oksigen olur:
69. Ağcıyərlərə daxil olmuş havanın 5%-i (25 sm3) qana keçir.70. Udulan havada 0,03% (0,15 sm3), buraxılan havada isə 4% (20 sm3) karbon qazı olur.
71. Adam ən dərin nəfər aldıqdan sonra nəfəs verdikdə xaric etdiyi havanın həcmi 3500 sm3 -dən çox olmur. Bu ağciyərlərin həyat tutumudur.
72. Süni «tənəffüs» zamanı zərərçəkmiş adamın döş sümüyünü 1 dəqiqədə 70-90 dəfə basmaqla 16 dəfə ağzına üfürmək lazımdır.
73. Həzm kanalından kənarda 3 cüt (6 ədəd) ağız suyu vəzisi var.
74. Radiohəbin diamctri 8 mm. uzunluğu isə 15 rnrn-dır.
75. Yaşlı adamın ağzında 32 dış olur. (8 kəsici, 4 köpək, 8 kiçik azı və 12 iri azı dışləri)
76. 6aylıq uşaqda süd dişlərı çıxır.
77. İri azı dişlərindən 4-ü ağıl dişləri adlanır və 20-22 yaşlarında çıxır. (20-22 yaşa qədər ağızda 28 diş olur)
78. Bütün ömür boyu insanın ağzında 52 diş çıxır. (İri azı dişləri əvəz olunmurlar).
79. Ağız suyu vəziləri bir sutkada 0,5 litrdən 2 litrə qədər ağız suyu hazırlayır.
80. Yaşlı adamda mədənin həcmi 1,5 litrdir.
81. Mədənin divarında saya əzələ 3 qatdan ibarətdir.
82. Mədə şirəsi 38-39°C-də daha yaxşı təsir göstərir.
83. Mədənin qida ilə dolduğunu bildirən doyma siqnalları baş beynə təqribən 20 dəqiqə gec çatır.
84. Gündə 4 dəfə ycmək daha yaxşıdır.
85. Gündəlik qida normasının 25%-ni səhər, 50%-ni naharda, 15%-ni günorta və 10%-ni axşam yemək lazımdır.
86. Qida mə'dədə 4-8 saat qalır.
87. Nazik bağırsağın uzunluğu 6,5-7 m-dir.
88. Nazik bağırsağın lsm2-də 2500 xov olur.
89. Zəhərli maddənin 95%-ə qədəri qaraciyərdə zərərsizləşdirilir.
90. Qida qalıqlan yoğun bağırsaqdan 12 saata kcçir.
91. Normada qlükozanın qanda miqdan 0,10-0,12% olur.
92. İnsan bədəninin 2/3 hissəsinə qədərini su təşkil edir.93. İnsan sutkada 2-3 mq 50-78 mq C və 1 mq A vitamini qəbul etməlidir.94. Bişmiş yerkökündə A vitamininin miqdan çiy yerkökünə nisbətən 50% az olur (1/2 hissəsi itir)
95. Ət bişəndə B qrupundan olan vitaminlərin 15-60%-i itir.
96. Bitki mənşəli yeyinti məhsullan bişəndə B qrupu vitaminlərinin 1/5 hissəsi (20%-i) itir.
97. Sutka ərzində, oturaq həyat tərzi keçirən və heç bir əmək növü ilə məşğul olmayan insana 10500 kC (2500 kkal) enerji lazımdır.
98. Sutkada insan cəmi 565 — 569 q üzvi maddə qəbul etməlidir.
99. Sutkada hər adama 85 q zülal (bunun 48 qramı heyvani, 37 qramı isə bitki zülalı olmalıdır), 100-104 q yağ (bunun 70-74q heyvani, 30 q isə bitki yağı olmahdır) və 380 q karbohidrat lazımdır.
100. Dərinin ümumi sahəsi 2 m2-dir.
101. Dəri 3 qatdan təşkil olunub (epidermis, derma, dərialtı pıy)
102. İnsanın normal bədən temperaturu 36,6°C-dir.
103. İnsanın dərisindo 2 milyondan çox tər vəzisi vardır ki, bunlar da sutkada 12 litrə qədər tər ifraz edə bilərlər.
104. Pinti adamın dərisinin 1 sm3 səthindo 40 min mikrob ola bilər.
105. İnsanın gündə 100-ə qədər tükü tökülür və bir o qədər də çıxır.
106. Başın tükü ildə 15 sm uzanır. (Ayda 1,25 sm, həftədə toqribon 0,3cm)
107. Dırnaqlar həftədə 0,5 mm uzanır (Ayda 2,2 mm, ildə təqribən 26 mm)
108. Əlin dırnaqları ayaq dırnaqlarından 2 dəfə tez uzanır.
109. Bir böyrəyin kütləsi 150 q-dır.
110. İki böyrəyin birlikdə süzücü səthi 5-6 m^-dir.
111. Bir dəoqiqədə bədəndəki qanın 1/5 hissəsi (20%-i) böyrəklərdən keçir. (Yə'ni dəqiqədə hər iki böyrəkdən birlikdə llitr, hər bir böyrəkdə isə ayrılıqda 0,5 litr — bütün qanın 1/10 hissəsi keçir)
112. Sutkada yaşlı adamda 1,5 litr sidik əmələ gəlir.
113. Sidik kisəsinin həcmi 200-300 sm3 -dir.
114. Sutkada sidik kisəsi təqribən 5 dəfə dolub-boşalır.
115. Sidiyin xaric edilməsi 2-3 yaşından sonra insanın iradəsinə tabe olur.
116. 1 sm3 spermada 60 ədəddən 20 milyona qədər spermatozoid olur.
117. Yeni doğulmuş qızın hər bir yumurtahğında 400000 yetişməmiş cinsıyyət hüceyrəsi olur. (İki yumurtalıqda 800000. Bunlardan ancaq 350-500-ü yetişir).
118. Aybaşı tsikli 3 fazadan ibarətdir: I aybaşı fazası, II aybaşından sonrakı faza, III sarı cisim fazası.
119. Aybaşı tsikli normada 28 gün çəkir.
120. Normal aybaşı tsiklinin 14-cü günü ovulyasiya baş verir.
121. Aybaşı tsiklinin minimal müddəti 20 gün, maksimal müddəti iso 30 gündür.
122 Yumurtahüceyrə 7 gün uşaqlıq borusu ilə uşaqlığa doğru irəliləyir.
123. Yumurtahüceyrənin mayalanması baş tutmadıqda sarı cisim ovulyasiyadan 13-14 gün sonra hormon buraxmağı dayandırır.
124. Yumurtahüceyrə uşaqlıq borusunda mayalandıqdan sonra 6-7 gün sərbəst qahr. (4-5 gün uşaqhq borusunda, 2 gün uşaqhqda).
125. Bətndaxili inkişafın rüşeym dövrü 2 ay çəkir.
125. Bətndaxili inkişafın 2-ci ayının axırında cift əmələ gəlir.
127. Bətndaxili inkişafın döl dövrü 7 ay çəkir.
128. Hamiləliyin 4-cü ayından başlayaraq cift daxili sekresiya vəzisi rolunu oynamağa başlayır.
129.Bətndaxili inkişafin birincı ayının axınnda rüşeymin başı bədənin uzunluğunun 1/3-ni təşkil edir, gözlərin ycri bilinir
130.Bətndaxili inkişafın 2-ci aymda (7-ci həftədə) barmaqları seçmək olur.
131. 2aydan sonra rüşeymin uzunluğu 3sm olur.
132.Bətndaxili inkişafın 3-cü ayında bütün orqanlar formalaşır vo uşağın cinsiyyətini tə'yin etmək mümkündür.
133.4-5aylıqda dölün ürək döyüntüləri cşidilir. (Dölün ürək döyüntüləri ananınkından 2 dəfə çoxdur).
134.Hamiləlik 270-280 gün (9 ay) çəkir.
135.Doğuşdan 15-20 dəqiqə sonra cift uşaqlıqdan qopur
136.Uşağı 5 aylığına odər ancaq ana südü ilə bəsləmək olar.
137.Rüşeymdən sonrakı inkişafın 5 dövrü vardır (yeni doğulma, südəmər, yasli, məktəbəqədər, məktəb)
138.1-ci ay yeni doğulma dövrü, 2-cü aydan 1 ilə qədər (11 ay) südəmər dövrü, 1 yaşdan 3 yaşa qədər (2 il) yasli dövrü, 3 yaşmdan 6 yaşa qədər (3 il) məktəbəqodər dövr və 6 yaşından 17-18 yaşına qədər məktəb dövrü sayılır
139.Ycni doğulmuş uşaqda başın bədənə nisbəti 1:4 (1/5-i baş, 4/5-ü bədən), yaşlı adamda isə 1:8 (1/9 baş, 8/9 bədən) kimidir.
140. Cift 6 ay daxili sekresiya vəzisi rolunu oynayır.
141. İstənilən analizator 3 hissədən ibarətdir.
142. Gözün torlu qişasında 2 cür (çöplər, kolbacıqlar) reseptor olur.
143. Havanın 30 milyardda 1 hissəsində iyli maddə olarsa, biz bu iyi duyuruq.
144. Təbil pərdəsi H atomundan 10 dəfə kiçik ölçüdə yerini dəyişdikdə eşitmə reseptorlan beyinə siqnallar göndərir.
145. Hər bir orta qulaqda 3 sümük olur.
146. Hər bir daxili qulaqda 1 ilbiz, 2 torbacıq və 3 yanmdairəvi kanal olur.
147. Dildə 3 cür dad məməciyi olur (novşəkilli, göbələyəbənzər, taktil)
148. İnsan qidanın dadını 15-35°C-də daha yaxşı duyur.
149. Seçenova görə baş beyin reflekslərinin 3 mərhələsi var (I-duyğu orqanları, II — mərkəzi sinir sistemi, III-iş orqanlan)
150. Yaddaşın 4 növü vardır. (hərəkət yaddaşı, obrazlı yaddaş, emosional yaddaş, söz yaddaşı)
151. Yaddaş 25 yaşına qədər çox inkişaf edir, 50 yaşına qədər qalır.
152. Yuxu 4-5 tsikldən ibarətdir.
153. Hər tsikl 2 fazadan (ləng yuxu, tez yuxu) ibatərdir. Deməli, bir gccə yuxusunda 8-10 faza bir-birini əvəz edir.
154. Ləng yuxu 1-1,5 saat, tez yuxu isə 10-15dəqiqə davam edir.
155. Axırıncı tsiklin tez yuxu fazası 25-30 dəqiqə çəkir.
156. 14-15 yaşlı yeniyetmə sutkada 8 saat, yaşlı adam isə 7 saat yatmalıdır.
157. Mədəyə düşmüş alkoqol 2 dəqiqədən sonra qana sorulur.
158. İnsanın hər bir əmək fəaliyyətinin 2 komponenti var (mexaniki, psixi)
159. Ağır fiziki iş zamanı sutkada 19942 kC enerji serf olunur.
160. Ağır fiziki iş zamanı ürək deqiqədə 130-150 dəfə vurur, oksigen 2-4 dəfə artıq serf olunur, bədəndəki əzələlərin 2/3-si işləyir.
161. Mexanikləşdirilmiş əməklə məşğul olan zaman sutkada 15086 kC enerji sərf olunur, ürək dəqiqədə 90 dəfə vurur.
162. Zehni əmək zamanı sutkada 13474 kC enerji sərf olunur.
163. Hər bir adamda sutka ərzində nəcislə 10 q -a qədər mikrob çıxır.
164. Təmiz dəri üzərində 20 dəqiqədən sonra bütün xəstəliktörədən mikroblar ölür.
165. Çirkli dəri üzərində 20 dəqiqədən sonra xəstəlik-törədən mikroblann ancaq 15%-i ölür.
9-cu sinif biologiya dərsliklərindəki məlumatlardan
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
2. İnsan orqanizmində 4 qrup toxuma vardır. (Epitel, birləşdirici, əzələ, sinir)
3. Vəzilər 3 cür olur: daxilı sekresiya, xarici sekresiya və qarışıq.
4. İnsan əziyyət çəkmədən 120°C temperatur fərqində (+50°C-dən 70 C — yə qədər) yaşaya bilir.
5. 1 sinir hüceyrəsinə (neyrona) təxminən 10 peyk hüceyrəsi düşur. Yəni sinir toxumasının 11 hüceyrəsindən biri neyrondur.
6. Hər bir neyronda 2 cür (akson, dendrit) çıxıntı ola bilər.
7. Hər bir neyronun ancaq 1 aksonu ola bilor.
8. Aksonun uzunluğu 1 m-ə çata bilər.
9. 3 cür neyron var (duyğu, hərəki, ara)
10. 3 cür sinir var (duyğu, hərəkı, qarışıq)
11. Refleks qövsü 5 hissədən ibarətdir.
12. Onurğa beyni 4 şöbəyə bölünür: boyun, dös bel və oma.
13. Onurğa beynindən 31 cüt (62 ədəd) qarışıq onurğa beyni siniri çıxır. (8 cüt boyun, 12 cüt döş, 5 cüt bel, 6 cüt oma)
14. Hər sinirin 2 kökü olur. Deməli, onurğa beynindən 124 sinir kökü başlanğıc götürür.
15. Baş beyin kötüyündən 12 cüt (24 ədəd) kello-beyin siniri çıxır.
16. İnsanın mərkəzi sinir sistemindən cəmi 43 cüt (86 ədəd) sinir çıxır..
17. Böyük yanmkürələr qabığının ümumi səthi (şırım və qınşlarla birlikdə) 3000-3750 sm'-dır.
18. Böyük yanmkürələr qabığının ümumi səthinin 2/3 hissəsi (2000-2500 sm2) şının və qırışlarda gizlənmişdir.
19. Böyük yanmkürələr qabığının şırım və qırışlarda gizlənməmiş hissəsinin sahəsi 1000 — 1250 sm2-dır.
20. Böyük yaıımkürələr qabığında 14 milyarda qədor neyron vardır. (1 yarımkürədə 7 milyard).
21. Bədəndəki bütün qanın 1/5 hissəsi (20%) bcynə lazımdır.
22. Sümük toxumasının 2/3 hissəsi hüceyrəarası maddədən, 1/3 hissəsi isə sümük hüceyrələrindən ibarətdir.
23. Skeletin formalaşması 22-25 yaşlannda başa çatır.
24. Böyük adamın skeleti təqribən 220 sümükdən ibarətdir.
25. Sümüklər bir-birləri ilə 3 cür birləşə bilirlər (hərəkətsiz, yanmhərəkətli, hərəkətli)
26. İnsanın kəllesinin beyin şö'bəsində 6, üz şöbəsində isə 15 sümük var.
27. Kəllə skeletində cəmi 1 hərəkətli birləşmə var: alt çənə — gicgah.
28. Onurğa sütunu 33-34 fəqərədən təşkil olunub. (7 boyun, 12 döş, 5 bel, 5 oma vo 4-5 büzdüm)
29. Onurğa sütunundakı fəqərələrdən 9-10-u (oma ve büzdüm) bir-birləri ilə hərəkətsiz, qalanları isə yarımhərəkətli və ya hərəkətli birləşmişiər.
30. İnsan skeletində 12 cüt (24 ədəd) qabırğa olur.
31. Axırıncı 2 cüt qabırğa döş sümüyünə birləşmir.
32. İnsanın onurğa sütununda normada 4 əyrilik olur: boyun və bel qabağa, döş və oma dala.
33. İnsan orqanizmində 3 cür əzələ olur (skelet əzələsi, ürək əzələsi, saya əzələ)
34. İnsan orqanizmində 2 qrup skelet əzələsi var: açıcı və bükücü.
35. Əzələlərin formalaşması 18 yaşına qədər davam edir.
36. Orta çəkili adamm orqanizmində 5 litr qan olur.
37. Qan plazmasının 90%-i sudur.
38. Qan laxtası 3-8 dəqiqəyə əmələ gəlir.
39. lmm3 qanda 5 milyona qədər eritrosit olur.
40. Eritrositlərin ömrü 4 aya qədərdir.
41. Dalaqda 300 ml-ə qədər qan tutulub saxlanıla bilər.42. İnsanlarda 4 qrup qan olur (O, A, B, AB)
43. lmm3 qanda 6-8 min leykosit olur.
44. İnsanda 3 cür immunitet ola bilər (anadangəlmə, qazanılmış, sün'i)
45. Ürəyin kütləsi 250-300 q-dır.46. İnsan orqanizmində təqribən 150 milyard kapilyar vardır.
47. Qanın böyük qan dövranı ilə bir dəfə dövr etməsi 20-23 saniyə çəkir.
48. Qanın kiçik qan dövranı ilə bir dəfə dövr ctməsi 4-5 saniyə çəkin
49. Ürək sutkada 100000 dəfə yığılır və bu zaman ondan 10 tona qədər qap gəlib kcçir.
50. Nisbi sakitlik hahnda ürək 1 dəqiqədə 70-75 dəfə yığıhr.
51. Ürəyin 1 dəfə yığılması 0.8 saniyə çəkir. Bu vaxl ərzində qulaqcıqlar 0,1 san işlak halında, 0,7 san isə dinclik halında, mədəciklər isə 0,3 san işlək halında, 0,5 san dinclik halında olurlar.
52. Ürəyin ümumi boşalma fazasına 0,4 san düşür.
53. Cavan, sağlam adamda qan təzyiqi ürəyin yığılma anında 120 mm civə sütununa, ürəyin boşalma anında isə 70 mm civə sütununa bərabərdir.
54. Kiçik və böyük qan dövranlarından birlikdə qan 27 saniyəyə kcçir.
55. Qanın ən böyük sürəti aortada (saniyədə 0,5 m), on kiçik sürəti isə kapilyarlardadır. (saniyədə 0,5-1,2 mm). Venalarda isə qanın sür'əti saniyədə 0,2 m-dir.
56. Arteriya və vena damarlarının divarı 4 qatdan, kapilyarların divarı isə 1 qatdan təşkil olunmuşdur.
57. İnsan tərpənmədən uzanarsa, 70-ci gün onun ürəyinin ölçüləri 13-18% kiçilir.
58. Qanaxma zamanı insan 2-2,5 litr qan itirdikdə ölür.
59. Səs telləri 1 saniyədə 80-dən 10.000 dəfəyə qədər titrəyə bilir.
60. Sol ağciyər 2 paydan, sağ ağciyər ısə 3 paydan təşkil olunmuşdur.
61. Ağciyərin hər birində 300-350 milyon agciyər qovuqcuğu vardır. (cəmi 600-700 milyon)
62. Ağciyər qovuqcuqlannın ümumi sahəsi 100 m-dir.
63. Yaşlı adam nisbi sakitlik halında 1 dəqiqədə 16 tənəffüs hərəkəti edir.
64. Bir tənəffüs hərəkətinə 3,75 san vaxt sərf ohınıır.
65 Havasız otaqda insan 1 dəqiqədə ən azı 32 tənəffüs hərəkəti edir.
66 Yaşlı adam sakit nəfəs aldıqda onun ağciyərlərinə 500 sm3 hava daxil olur və nəfəs verdikdə bir o qədər hava çıxır.
67. Udulan və buraxılan havanın tərkibində 79% (395 sm3) azot olur.
68. Udulan havada 21% (105 sm3), buraxılan havada isə 16% (80 sm3) oksigen olur:
69. Ağcıyərlərə daxil olmuş havanın 5%-i (25 sm3) qana keçir.70. Udulan havada 0,03% (0,15 sm3), buraxılan havada isə 4% (20 sm3) karbon qazı olur.
71. Adam ən dərin nəfər aldıqdan sonra nəfəs verdikdə xaric etdiyi havanın həcmi 3500 sm3 -dən çox olmur. Bu ağciyərlərin həyat tutumudur.
72. Süni «tənəffüs» zamanı zərərçəkmiş adamın döş sümüyünü 1 dəqiqədə 70-90 dəfə basmaqla 16 dəfə ağzına üfürmək lazımdır.
73. Həzm kanalından kənarda 3 cüt (6 ədəd) ağız suyu vəzisi var.
74. Radiohəbin diamctri 8 mm. uzunluğu isə 15 rnrn-dır.
75. Yaşlı adamın ağzında 32 dış olur. (8 kəsici, 4 köpək, 8 kiçik azı və 12 iri azı dışləri)
76. 6aylıq uşaqda süd dişlərı çıxır.
77. İri azı dişlərindən 4-ü ağıl dişləri adlanır və 20-22 yaşlarında çıxır. (20-22 yaşa qədər ağızda 28 diş olur)
78. Bütün ömür boyu insanın ağzında 52 diş çıxır. (İri azı dişləri əvəz olunmurlar).
79. Ağız suyu vəziləri bir sutkada 0,5 litrdən 2 litrə qədər ağız suyu hazırlayır.
80. Yaşlı adamda mədənin həcmi 1,5 litrdir.
81. Mədənin divarında saya əzələ 3 qatdan ibarətdir.
82. Mədə şirəsi 38-39°C-də daha yaxşı təsir göstərir.
83. Mədənin qida ilə dolduğunu bildirən doyma siqnalları baş beynə təqribən 20 dəqiqə gec çatır.
84. Gündə 4 dəfə ycmək daha yaxşıdır.
85. Gündəlik qida normasının 25%-ni səhər, 50%-ni naharda, 15%-ni günorta və 10%-ni axşam yemək lazımdır.
86. Qida mə'dədə 4-8 saat qalır.
87. Nazik bağırsağın uzunluğu 6,5-7 m-dir.
88. Nazik bağırsağın lsm2-də 2500 xov olur.
89. Zəhərli maddənin 95%-ə qədəri qaraciyərdə zərərsizləşdirilir.
90. Qida qalıqlan yoğun bağırsaqdan 12 saata kcçir.
91. Normada qlükozanın qanda miqdan 0,10-0,12% olur.
92. İnsan bədəninin 2/3 hissəsinə qədərini su təşkil edir.93. İnsan sutkada 2-3 mq 50-78 mq C və 1 mq A vitamini qəbul etməlidir.94. Bişmiş yerkökündə A vitamininin miqdan çiy yerkökünə nisbətən 50% az olur (1/2 hissəsi itir)
95. Ət bişəndə B qrupundan olan vitaminlərin 15-60%-i itir.
96. Bitki mənşəli yeyinti məhsullan bişəndə B qrupu vitaminlərinin 1/5 hissəsi (20%-i) itir.
97. Sutka ərzində, oturaq həyat tərzi keçirən və heç bir əmək növü ilə məşğul olmayan insana 10500 kC (2500 kkal) enerji lazımdır.
98. Sutkada insan cəmi 565 — 569 q üzvi maddə qəbul etməlidir.
99. Sutkada hər adama 85 q zülal (bunun 48 qramı heyvani, 37 qramı isə bitki zülalı olmalıdır), 100-104 q yağ (bunun 70-74q heyvani, 30 q isə bitki yağı olmahdır) və 380 q karbohidrat lazımdır.
100. Dərinin ümumi sahəsi 2 m2-dir.
101. Dəri 3 qatdan təşkil olunub (epidermis, derma, dərialtı pıy)
102. İnsanın normal bədən temperaturu 36,6°C-dir.
103. İnsanın dərisindo 2 milyondan çox tər vəzisi vardır ki, bunlar da sutkada 12 litrə qədər tər ifraz edə bilərlər.
104. Pinti adamın dərisinin 1 sm3 səthindo 40 min mikrob ola bilər.
105. İnsanın gündə 100-ə qədər tükü tökülür və bir o qədər də çıxır.
106. Başın tükü ildə 15 sm uzanır. (Ayda 1,25 sm, həftədə toqribon 0,3cm)
107. Dırnaqlar həftədə 0,5 mm uzanır (Ayda 2,2 mm, ildə təqribən 26 mm)
108. Əlin dırnaqları ayaq dırnaqlarından 2 dəfə tez uzanır.
109. Bir böyrəyin kütləsi 150 q-dır.
110. İki böyrəyin birlikdə süzücü səthi 5-6 m^-dir.
111. Bir dəoqiqədə bədəndəki qanın 1/5 hissəsi (20%-i) böyrəklərdən keçir. (Yə'ni dəqiqədə hər iki böyrəkdən birlikdə llitr, hər bir böyrəkdə isə ayrılıqda 0,5 litr — bütün qanın 1/10 hissəsi keçir)
112. Sutkada yaşlı adamda 1,5 litr sidik əmələ gəlir.
113. Sidik kisəsinin həcmi 200-300 sm3 -dir.
114. Sutkada sidik kisəsi təqribən 5 dəfə dolub-boşalır.
115. Sidiyin xaric edilməsi 2-3 yaşından sonra insanın iradəsinə tabe olur.
116. 1 sm3 spermada 60 ədəddən 20 milyona qədər spermatozoid olur.
117. Yeni doğulmuş qızın hər bir yumurtahğında 400000 yetişməmiş cinsıyyət hüceyrəsi olur. (İki yumurtalıqda 800000. Bunlardan ancaq 350-500-ü yetişir).
118. Aybaşı tsikli 3 fazadan ibarətdir: I aybaşı fazası, II aybaşından sonrakı faza, III sarı cisim fazası.
119. Aybaşı tsikli normada 28 gün çəkir.
120. Normal aybaşı tsiklinin 14-cü günü ovulyasiya baş verir.
121. Aybaşı tsiklinin minimal müddəti 20 gün, maksimal müddəti iso 30 gündür.
122 Yumurtahüceyrə 7 gün uşaqlıq borusu ilə uşaqlığa doğru irəliləyir.
123. Yumurtahüceyrənin mayalanması baş tutmadıqda sarı cisim ovulyasiyadan 13-14 gün sonra hormon buraxmağı dayandırır.
124. Yumurtahüceyrə uşaqlıq borusunda mayalandıqdan sonra 6-7 gün sərbəst qahr. (4-5 gün uşaqhq borusunda, 2 gün uşaqhqda).
125. Bətndaxili inkişafın rüşeym dövrü 2 ay çəkir.
125. Bətndaxili inkişafın 2-ci ayının axırında cift əmələ gəlir.
127. Bətndaxili inkişafın döl dövrü 7 ay çəkir.
128. Hamiləliyin 4-cü ayından başlayaraq cift daxili sekresiya vəzisi rolunu oynamağa başlayır.
129.Bətndaxili inkişafin birincı ayının axınnda rüşeymin başı bədənin uzunluğunun 1/3-ni təşkil edir, gözlərin ycri bilinir
130.Bətndaxili inkişafın 2-ci aymda (7-ci həftədə) barmaqları seçmək olur.
131. 2aydan sonra rüşeymin uzunluğu 3sm olur.
132.Bətndaxili inkişafın 3-cü ayında bütün orqanlar formalaşır vo uşağın cinsiyyətini tə'yin etmək mümkündür.
133.4-5aylıqda dölün ürək döyüntüləri cşidilir. (Dölün ürək döyüntüləri ananınkından 2 dəfə çoxdur).
134.Hamiləlik 270-280 gün (9 ay) çəkir.
135.Doğuşdan 15-20 dəqiqə sonra cift uşaqlıqdan qopur
136.Uşağı 5 aylığına odər ancaq ana südü ilə bəsləmək olar.
137.Rüşeymdən sonrakı inkişafın 5 dövrü vardır (yeni doğulma, südəmər, yasli, məktəbəqədər, məktəb)
138.1-ci ay yeni doğulma dövrü, 2-cü aydan 1 ilə qədər (11 ay) südəmər dövrü, 1 yaşdan 3 yaşa qədər (2 il) yasli dövrü, 3 yaşmdan 6 yaşa qədər (3 il) məktəbəqodər dövr və 6 yaşından 17-18 yaşına qədər məktəb dövrü sayılır
139.Ycni doğulmuş uşaqda başın bədənə nisbəti 1:4 (1/5-i baş, 4/5-ü bədən), yaşlı adamda isə 1:8 (1/9 baş, 8/9 bədən) kimidir.
140. Cift 6 ay daxili sekresiya vəzisi rolunu oynayır.
141. İstənilən analizator 3 hissədən ibarətdir.
142. Gözün torlu qişasında 2 cür (çöplər, kolbacıqlar) reseptor olur.
143. Havanın 30 milyardda 1 hissəsində iyli maddə olarsa, biz bu iyi duyuruq.
144. Təbil pərdəsi H atomundan 10 dəfə kiçik ölçüdə yerini dəyişdikdə eşitmə reseptorlan beyinə siqnallar göndərir.
145. Hər bir orta qulaqda 3 sümük olur.
146. Hər bir daxili qulaqda 1 ilbiz, 2 torbacıq və 3 yanmdairəvi kanal olur.
147. Dildə 3 cür dad məməciyi olur (novşəkilli, göbələyəbənzər, taktil)
148. İnsan qidanın dadını 15-35°C-də daha yaxşı duyur.
149. Seçenova görə baş beyin reflekslərinin 3 mərhələsi var (I-duyğu orqanları, II — mərkəzi sinir sistemi, III-iş orqanlan)
150. Yaddaşın 4 növü vardır. (hərəkət yaddaşı, obrazlı yaddaş, emosional yaddaş, söz yaddaşı)
151. Yaddaş 25 yaşına qədər çox inkişaf edir, 50 yaşına qədər qalır.
152. Yuxu 4-5 tsikldən ibarətdir.
153. Hər tsikl 2 fazadan (ləng yuxu, tez yuxu) ibatərdir. Deməli, bir gccə yuxusunda 8-10 faza bir-birini əvəz edir.
154. Ləng yuxu 1-1,5 saat, tez yuxu isə 10-15dəqiqə davam edir.
155. Axırıncı tsiklin tez yuxu fazası 25-30 dəqiqə çəkir.
156. 14-15 yaşlı yeniyetmə sutkada 8 saat, yaşlı adam isə 7 saat yatmalıdır.
157. Mədəyə düşmüş alkoqol 2 dəqiqədən sonra qana sorulur.
158. İnsanın hər bir əmək fəaliyyətinin 2 komponenti var (mexaniki, psixi)
159. Ağır fiziki iş zamanı sutkada 19942 kC enerji serf olunur.
160. Ağır fiziki iş zamanı ürək deqiqədə 130-150 dəfə vurur, oksigen 2-4 dəfə artıq serf olunur, bədəndəki əzələlərin 2/3-si işləyir.
161. Mexanikləşdirilmiş əməklə məşğul olan zaman sutkada 15086 kC enerji sərf olunur, ürək dəqiqədə 90 dəfə vurur.
162. Zehni əmək zamanı sutkada 13474 kC enerji sərf olunur.
163. Hər bir adamda sutka ərzində nəcislə 10 q -a qədər mikrob çıxır.
164. Təmiz dəri üzərində 20 dəqiqədən sonra bütün xəstəliktörədən mikroblar ölür.
165. Çirkli dəri üzərində 20 dəqiqədən sonra xəstəlik-törədən mikroblann ancaq 15%-i ölür.
9-cu sinif biologiya dərsliklərindəki məlumatlardan
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
Biologiya rəqəmlərdə-4
1. Darvinə görə təkamülün 3 əsas hərəkətverici qüvvəsi var (Təbii seçmə, yaşamaq uğrunda mübarizə, irsi dəyişkənlik)
2. Qızıl səbt (mürəkkəbçiçəklilər) bitkisinin çiçək qrupunda kənar dilcikşəkilli çiçəklərin sayı 5-dən 8-ə qədər dəyişir.
3. Meşə əsməsi (qaymaqçiçəklilor) bitkisinin çiçək qrupunda ləçəklərin sayı 6-dan 8-ə qədər doyişir.
4 Dişi askarid sutkada 200 min yumurta qoyur
5 Boz siçovul ildə 5 nəsil, hər nəsildə orta hesabla 8 bala verir.
6. Yaşamaq uğrunda mübarizənin 3 forması var (növdaxili, növlərarası, qeyri-əlverişli mühit şəraiti ilə)
7. Darvindən sonra təkamülün 2 yeni amili kəşf edilmişdir. (həyat dalğalan, izolyasiyalar və ya təcridolunma)
8. Tikanlı balıq yuvaya 120-150 kürü qoyur.
9. Treska 4 milyona qədər kürü qoyur.
10. Mikrotəkamül (növəmələgəlmə) 2 yolla gedə bilər (coğrafı, ekoloji)
11. Arıquşu cinsınin 5 növü var: iri arıquşu, abıca, kəkilli arıquşu, qaiçka, qara arıquşu.
12. Böyük arıquşu növü hal-hazırda 3 yarımnövə ayrılır-Avroasiya,Cənubi Asiya və Şərqi Asiya
13. Darvin Qalapaqos adalarında birəbitdən quşlarının 3 cinsini və 10 növünü qeyd etmişdir.
14. Üzvi aləmin təkamülünün 2 istiqaməti var: bıoloji tərəqqi və bioloji tənəzzül.
15. Tərəqqinin 3 yolu var: aramorfoz, idiodaptasiya və ümumi degenerasiya.
16. Həyat 3,5 milyard il bundan əvvəl okeanda yaranmışdır.
17. Canlılar təqribən 430 milyon il bundan əvvol quruya çıxmışlar
18. İnsanda 90-dan artıq rudiment vardır.
19. 1 aylıq insan rüşeyminin beyni balıq beyninə oxşayır.
20. İnsanabənzər meymunlarda 12-13 cüt qabırğa, 5-6 oma fəqərəsi olur.
21. Şimpanze, qorilla və oranqutanda insanda olduğu kimi 4 qan qrupu var.
22. İnsanın beyninin həcmi 1400-1600 sm3 -dir.
23. İnsanabənzər meymunun beyninin həcmi 600 sm3-dir.
24. Oranqutanda 12 cüt qabırğa olur.
25. Antropogenezin (insan təkamülünün) 4 sosial amili var (əmək, ictimai həyat, şüur, nitq)
26. Avstralopiteklər (insanabenzər meymunlar) 5 milyon il bundan əvvəl yaşamışlar.
27. İnsanın formalaşmasmın 3 mərhələsi mövcuddur (ən qədim insanlar, qədim insanlar, ilk müasirninsanlar)
28.Pitekantropun boyu 170 sm,beyninin həcmi 900-1100 sm3 — dir.
29. Sinantropun (ən qədim insan) beyninin həcmi 850-1220 sm3 -dir.
30.Neandertalın (qədim insanın) boyu 155-158 sm, beyninin həcmi 1400 sm3 — dir.
31.Son neandertallar 28 mln. il bundaı qabaq yaşamıslar.
32. Kromanyonun (ilk müasir insanlar) boyu 180 sm, beyninin həcmi 1600 sm3-dur.
33. Kromanyonlar 30-40 min il bundan qabaq meydana çıxmışlar.
34. Müasir dünyada 1 insan növü var.
35. Bütün insanlar 30-a qədər kiçik irqlərə böiünürlər.
31 Hər bir canlıya 3 cür amil təsir göstərir (abiotik,biotik, antropogen)
37. Günəş şüalan 3 spektrə bölünür (ultrabənövşəyi,görünən, infraqırmızı)
38. Ultrabənövşəyi şüalann dalğa uzunluğu 0,400 mkm-dən azdır.
39. Görünən şüalann dalğa uzunluğu 0,400-dən 0,750 mkm-yə qədərdir.
40. İnfraqırmızı şüalann dalğa uzunluğu 0,750 mkm-dən çoxdur.
41. Cəld kərtənkələ populyasiyası 0,1 ha-dan bir neçə hektara qədər sahəni tutur.
42. Su siçovulu populyasiyası 1ha-dan on hektarlara sahəni turur.
43. Şimal maralı populyasiya 100 km2- dən (10000 ha) çox sahəni rntur
44. Hər bir biogeosenozu təşkil edən canlılar 3 başlıca qrupa bölünürlər: produsentlər, konsumentlər, redusentlər.
45. Biogeosenozda baş verən prosesləri xarakterizə etmək üçün 3 göstərici vacibdir (növ müxtəlifliyi, populyasiyalarm sıxlığı, biokütlə)
46. Bitkinin yaşıl yarpaqları üzərinə düşən günəş enerjisinin ancaq 1%-i istifadə olunur.
47. Qida enerjisinin yalnız 5-20%-i heyvan bədəninin yeni əmələ gəlmiş maddəsinə keçir.
48. Qida zənciri 3-5 halqadan artıq olmur.
49. Qırmızı kitaba 4 kateqoriyadan olan növlərin adı salınır. (Nəsli kəsilməkdə olan, nadir növlər, azalan növlər, qeyri-müəyyən növlər).
50. 1 ha palıdlıqda yaşıl yarpaqların ümumi sahəsi 4-6 ha-a çatır.
51. Palıdlığın yerüstü hissəsinin illik artımı 1 ha-dan 5-6 t, yeraltı hissəsinin isə 3-4 t-dur (cəmi 8-10 t)
52. Bitkilərin yerüstü hissələrinin ümumi illik artımının 3-4 tonu təbii surətdə ölür.
53. Hidrosfer (dünya okeanı) Yer sathinin 70.8%-ni təşkil edir.
54. Dünya okeanının orta dərinliyi 3,8-km, ən dərin yerləri isə 11,034 km-dir.
55. Atmosferin hündürlüyü (Yer səthindən başlayaraq) 100 km-dir ki, bunun da aşağı 15 km-i troposfer, 15 km-dən 25 km-ə qədər ozon təbəqəsi, qalan 75 km-i isə stratosfer adlanır.
56. Bir filin həyatı üçün zəruri olan sahə 30km, bal arısı üçün 200 m, ot bitkisi üçün 30 sm, sugülü və xlorella üçvn öz ölçüləri qədərdir.
57. Biokütlə biosfer kütləsinin 0,01%-ni təşkil edir.
58. Yer biokütləsinin ümumi çəkisi 2,423.1012 t-dur ki, bunun da 97%-i yaşıl bitkilərin, 3%-i isə heyvan və mikroorqanizmlərin payına düşür.
59. Gilli torpağın 1 hektarında 1,2 ton soxulcan yaşayır.
60. Planetdə gedən fotosintez prosesinin 1/3 hissəsi suda gedir.
61. Güneş enerjisindən istifadə okean səthində 0,04%, quruda isə 0,1 %-dir.
62. Bütün hüceyrələr 2 qrupa bölünürlər: prokariotlar, eukariotlar.
63. Hüceyrə qılafı 2 qatdan ibarətdir. (Daxili qat -hüceyrə membranı, xarici qat — hüceyrə divarı və ya qlikokaliks).
64 Membranın 1 qatındalipid molekulları 2 cərgədə yerləşirlər.
65. Hüceyrənin, endoplazmatik şəbəkənin, holci aparatının, lizosomun membranı 1 qatdan ibarətdir
66. Mitoxondrinin, xloroplastın, nüvənin membranı 2 qatdan ibarətdir.
67. Ribosom 2 hissədən ibarətdir. (Böyük və kiçik).
68. Hüceyrədə 4 cür hərəkət orqanoidi ola bilər. (Daimi — qamçı, kirpikcik, müvəqqəti — yalancı ayaqlar, xüsusiləşmiş — miofıbrillər).
69. İnfuzor — tərliyin üzərində 15000 kirpikcik olur.
70. Miofıbrilin uzunluğu 1 sm-dən cox olur.
71. Prokariot hüceyrədə 1 xromosom olur.
72. 4 element hüceyrenin 98%-ni təşkil edir (oksigen, hidrogen, karbon, azot)
73. 8 element hüceyrənin 1,9%-ni teşkil edir (kükürd, fosfor, xlor, kalium, maqnezium, natrium, kalsium, dəmir)
74. Üzvi zülalların tərkibi 20 müxtəlif amin turşusundan təşkil olunub.
75. Zülalın — tərkibində olan hər bir amin turşusu halqasının ölçüsü 0,36-0,37 nın-dir.
76. Sərbəst amin turşusunun molekul kütləsi 128-dir.
77. Zülal zəncirinə birləşmiş amin turşusunun kütləsi 110-dur. (zencirin hər 2 uçunda olan amin tursu-larından başqa)
78. Zülal zəncirinə qoşulmuş 1 amin turşusunun kütləsi 111, axırıncı amin turşusunun kütləsi isə 127-dir.
79. lq zülalın tam parçalanması zamanı 17,6 kC enerji aynlır.
80. Qaraciyər və əzələ hüceyrələrində karbohidratlar quru maddə kütləsinin 5%-ni, qalan heyvani hüceyrələrdə isə 1%-ni təşkil edir.
81. Qurudulmuş yarpaqlarda, toxumlarda, meyvələrdə, kartof yumrulannda karbohidratlar 70% təşkil edir.
82. lq karbohidratın parçalanması zamanı 17,6 kC enerji aynhr.
83. Hüceyrələrin quru maddəsinin orta hesabla 5-10%-i yağların payma düşür.
84. Dərialtı piy qatında, döş vəzilərindo və piyliklərdə quru maddənin 90%-i yağların payına düşür.
85. 1 kq yağın oksidləşməsi zamanı 1,1 kq su aynlır.
86. Dəvə 10-12 gün su içmədon keçinə bilər.
87. lq yağ parçalanarkən 35,2 kC enerji ayrilır.
88. DNT spiralının eni l nm-dir.
89. Hər bir nukleotid 3 hissədən ibarətdir. (Azot əsası, karbohidrat, fosfor turşusu).
90. Adeninlə timin arasında 2, sitozinlə quanin arasında 3 hidrogen rabitəsi əmələ gəlir.
91. m-RNT-nin ölçüsü n-RNT-nin ölçüsündən 10 dəfə böyükdür.
92. Hüceyrədə zülal molekulunun yaşama müddəti 2-3 saatdan bir necə günə qədərdir.
93. 1 mol ATF ADF-ə qədər parçalanarkən 40 kC enerji ayrılır.
94. ATF nukleotidində 3 mol fosfor turşusu qalığı olur.
95. ATF-də 2, ADF-də 1 makroerqik əlaqə var.
96. Hüceyrede geden mübadilə prosesləri 2 yerə bölünür: plastik mübadilə və energetik mübadilə.
97. Əzələdəki ATF ehtiyatı əzələnin 20-30 dəfə yığılıb açılmasına çatar.
98. Qlikoliz prosesində 1 mol qlükozanın parçalanması zamanı 2 mol süd turşusu, 2 mol ATF və 2 mol su əmələ gəlir. Bu zaman 2 mol ADF və 2 mol fosfor turşusu sərf olunur.
99. Qlikoliz prosesinin neticəsində cəmi 200 kC/mol enerji əmələ gəlir. Bunun 60%-i (120 kC) istilik hahnda yayılır, 40%-i isə (80 kC) ATF enerjisi şəklində toplanır. (Əmələ gəlmiş 2 mol ATF-in hər birində 40 kC)
100. 1 mol qlükoza oksigenli parçalanmaya məruz qalarkən, membranın ferment kanalından 24 hidrogen atomu keçir.
101. Oksigenili parçalanma zamanı 2 mol süd turşusu (lmol qlükoza), 36 mol ADF, 36 mol fosfor turşusu və 6 mol oksigen sərf olunur və bu zaman 36 mol ATF, 6 mol karbon qazı və 42 mol su əmələ gəlir.
102. Oksigenli parçalanma zamanı 2600 kC enerji əmələ gəlir ki, bunun da təqribən 45%-i (1170 kC) istilik halında yayılır, 55%-i isə (1430 kC) ATF enerjisi şəklində toplanır.
103. Qlükozanın tam parçalanması zamanı (qlikoliz vo oksigenli parçalanma birlikdə) 1 mol qlükoza, 6 mol 02, 38 mol ADF və 38 mol fosfor turşusu istifadə olunur.
104. Qlükozanın tam parçalanması zamanı cəmi 2800 kC enerji alınır ki, bunun da 1290 kC-u yayılır, 1510 kC-u isə toplanır.
105. 1 amin turşusunu 3 ardıcıl nukleotid (1 triplet) kodlaşdınr.
106. 3 triplet (UAA, UAQ və UQA) heç bir amin turşusunu kodlaşdırmayıb, bir. zülal zəncirinin qurtanb digərinin başlamasını xəbər verir.
107. Hər bir hüceyrədə minimum 20 müxtəlif cür n-RNT-si olur.
108. Ribosomun funksional mərkəzində eyni vaxtda nukleotid (3 triplet) ola bilər.
109. Bir amin turşusunun zülal zəncirinə birləşməsi 1/5-1/6 saniyə (0,2 san) çəkir.
110. Fotosintez prosesində 6 mol karbon qazı və 6 mol sudan istifado olunur və nəticədə 6 mol oksigen əmələ gəlir. Oksigen sərbəst surətdə ətrafa yayıhr.
111. Fotosintezin qaranlıq fazasında 6 mol karbon qazı və 24 atom hidrogen sərf olunur vo l mol qlükoza və 6 mol su əmələ gəlir.
112. Fotosintezin işıq mərhələsində 1 mol O2 -nin əmələ gəlməsi üçün 2 mol H20 parçalanmahdır.
113. Fotosintez zamanı 1 saat orzində 1 m3 yarpaq sahəsində lq üzvi maddə əməlo gəlir.
114. Hüceyrənin mitoz bölünməsinin 4 mərhələsi var. (profaza, metafaza, anafaza, telofaza)
115. Mitoz prosesi 1-2 saat çəkir.
116. İnsanın xromosomlarının diploid sayı 46, haploid sayı isə 23-dür.
117. Cinsiyyət hüceyrələrinin inkişafı 3 zonada gedir. (Çoxalma, böyümə, yetişmo).
118. Erkək cinsiyyət vəzilərində yetişmə zonasında 1 başlanğıc hüceyrədən 4 hüccyrə və ya 4 qamet
əmələ gəlir.
119. Dişi cinsiyyət vəzilərində yetişmə zonasında 1 başlanğıc hüceyrədən 4 hüceyrə və ya 1 qamet əmələ gəlir.
120. Meyoz prosesi bir-birini əvəz edən 2 ardıcıl bölünmədən ibarətdir.
121. Ziqot əvvəlcə 2 dəfə uzununa bölündükdən sonra eninə və uzununa bölünmələr bir-birini əvəz edir.
122. Postembrional inkişafın 2 forması var: düzünə və dolayı.
123. Oparin nəzəriyyəsinə görə Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsinin 3 mərhələsi olmuşdur (1-üzvı molekulların abiogen sintezi, 2- qatılaşma, koaservatlann əmələ gəlməsi, 3-özunü törədə bilən molekulların yaranması)
124. Mendelin birinci qanununa görə, ikı heteroziqot fərdin monohibrid çarpazlaşdırılması zamanı fenotipə görə 3:l-e nisbətində parçalanma alınır. Yə'ni bütün alınan nəslin 3/4 hissəsi (75%-i) dominant əlamətli, 1/4 hissəsi (25%-i) ise resesşiv əlamətli olur.
125. İki heteroziqot fərdin monohibrid çarpazlaşdırılması zamanı alınmış nəslin 1/4 hissəsi dominant homoziqot, 1/4 hissəsi resessiv homoziqot, 2/4 hıssəsi, 50%-i isə heteroziqot olur. (Dominant əlamətli fərdlərin 1/3-i homoziqot, 2/3-si isə heteroziqot olur)
126. Monohibrid çarpazlaşdırmada heteroziqot hibrid formalar aralıq xarakter daşıdığı zaman 1:2:1 nisbətində parçalanma alınır. (1/4 hissə dominant, 1/4 hissə resessiv, 2/4 hisse aralıq xarakterli heteroziqotlar)
127. Mendelin ikinci qanununa görə iki diheteroziqot fərdin dihibnd çarpazlaşdırması zamanı fenotipə
nöra 9-3:3:1 nisbətində parçalanma ahnır.
128. Dihibrid çarpazlaşdırma zamanı sarı noxudların yaşıl noxudlara, hamar noxudların qırışıq noxudlara nisbəti 12:4 (3:1) olur.
129. Drozofıl milçəyi 25-26°C-də hər 10-15 gündən bir nəsil verir.
130. Əgər dihibrid çarpaqlaşdırma zamanı əlamət-lərdən biri tam, digər isə natamam dominant olarsa, onda 2 diheteroziqot fərdin çarpazlaşdırılması zamanı 6 müxtəlif feonotip alınar. (6:3:3:2:1:1 nisbətində).
131. Əgər dihibrid çarpazlaşdırma zamanı hər iki əlamətə görə natamam dominantlıq mövcuddursa, onda 2 diheteroziqot fərdin çarpazlaşdırılmasından 9 müxtəlif fenotip alınar. (4:2:2:2:2:1:1:1:1 nisbətində)
132. Drozofıl milçəyində xromosomların diploid sayı 8-dir.
133. İlişikli irsilik hadisəsi zamanı (Morqan qanunu) xromosom çarpazlaşması olmazsa, istənilən sayda əlamətə görə fərqlənən iki heteroziqot fərdin çarpazlaşmasmdan 2 fenotip və 3 genotip alınar.
134. İnsanın xromosom dəsti 22 cüt autosom vo 1 cüt cinsi xromosomlardan təşkil olunmuşdur.
135. İnsan irsiyyətinin öyrənilməsinin 4 metodu var
136. Buğda sünbülündə sünbülcüklərin sayı 14-dən 20-yə qədər dəyişir.
137. Müasir təsəvvürlərə görə təbii scçmənin 2 forması var. (hərəkətverici, stabilləşdirici)
138. Daun xəstəliyi zamanı antosom xromosomlannın sayı l ədəd artıq olur.
139. Vavilov mədəni bitiklərin 7 əsas mərkəzini göstermişdir.
140. Cənubi Asiya tropik mərkəzi mədəni bitiklərin təqribən 50%-nin vətəni sayılır.
141. Şerqi Asiya mərkəzi mədəni bitkilərdən 20%-nin veteni sayılır.
142. Cənubi-Qərbi Asiya mərkəzi 14% mədəni bitkinin vətənidir.
143. Aralıq dənizi mərkəzi 11% mədəni bitkinin vetənidir.
144. Mərkəzi Amerika mərkəzi 90 mədəni bitkinin vətənidir.
145. Həm kələmin, hom də turpun xromosomlannın diploid sayı 18-dir.
146. Həbəşistan mərkəzi 2 hissədən ibarətdir.
147. And mərkəzi 3 hissədən ibarətdir.
148. Bitki seleksiyasında seçmənin 2 metodu: (kütləvi və fərdi) var.
149. Çovdarn xromosomlarının diploid sayı 14,yumşaq buğdada isə 42-dir.
150. Heyvan seleksiyasında çarpazlaşdırmanın 2 əsas tipi var: qohum və qohum olmayan
151. Latın Amerikasında meşələrin 2/3 hissəsi,Afrikada isə 1/2 hissəsi məhv edilmişcir.
157. 3 milyard il bundan əvvəl (Arxey erası) xemosintezedici bakteriyalar mövcud idi.
10-11 sinif biologiya dərsliklərindəki məlumatlardan
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
2. Qızıl səbt (mürəkkəbçiçəklilər) bitkisinin çiçək qrupunda kənar dilcikşəkilli çiçəklərin sayı 5-dən 8-ə qədər dəyişir.
3. Meşə əsməsi (qaymaqçiçəklilor) bitkisinin çiçək qrupunda ləçəklərin sayı 6-dan 8-ə qədər doyişir.
4 Dişi askarid sutkada 200 min yumurta qoyur
5 Boz siçovul ildə 5 nəsil, hər nəsildə orta hesabla 8 bala verir.
6. Yaşamaq uğrunda mübarizənin 3 forması var (növdaxili, növlərarası, qeyri-əlverişli mühit şəraiti ilə)
7. Darvindən sonra təkamülün 2 yeni amili kəşf edilmişdir. (həyat dalğalan, izolyasiyalar və ya təcridolunma)
8. Tikanlı balıq yuvaya 120-150 kürü qoyur.
9. Treska 4 milyona qədər kürü qoyur.
10. Mikrotəkamül (növəmələgəlmə) 2 yolla gedə bilər (coğrafı, ekoloji)
11. Arıquşu cinsınin 5 növü var: iri arıquşu, abıca, kəkilli arıquşu, qaiçka, qara arıquşu.
12. Böyük arıquşu növü hal-hazırda 3 yarımnövə ayrılır-Avroasiya,Cənubi Asiya və Şərqi Asiya
13. Darvin Qalapaqos adalarında birəbitdən quşlarının 3 cinsini və 10 növünü qeyd etmişdir.
14. Üzvi aləmin təkamülünün 2 istiqaməti var: bıoloji tərəqqi və bioloji tənəzzül.
15. Tərəqqinin 3 yolu var: aramorfoz, idiodaptasiya və ümumi degenerasiya.
16. Həyat 3,5 milyard il bundan əvvəl okeanda yaranmışdır.
17. Canlılar təqribən 430 milyon il bundan əvvol quruya çıxmışlar
18. İnsanda 90-dan artıq rudiment vardır.
19. 1 aylıq insan rüşeyminin beyni balıq beyninə oxşayır.
20. İnsanabənzər meymunlarda 12-13 cüt qabırğa, 5-6 oma fəqərəsi olur.
21. Şimpanze, qorilla və oranqutanda insanda olduğu kimi 4 qan qrupu var.
22. İnsanın beyninin həcmi 1400-1600 sm3 -dir.
23. İnsanabənzər meymunun beyninin həcmi 600 sm3-dir.
24. Oranqutanda 12 cüt qabırğa olur.
25. Antropogenezin (insan təkamülünün) 4 sosial amili var (əmək, ictimai həyat, şüur, nitq)
26. Avstralopiteklər (insanabenzər meymunlar) 5 milyon il bundan əvvəl yaşamışlar.
27. İnsanın formalaşmasmın 3 mərhələsi mövcuddur (ən qədim insanlar, qədim insanlar, ilk müasirninsanlar)
28.Pitekantropun boyu 170 sm,beyninin həcmi 900-1100 sm3 — dir.
29. Sinantropun (ən qədim insan) beyninin həcmi 850-1220 sm3 -dir.
30.Neandertalın (qədim insanın) boyu 155-158 sm, beyninin həcmi 1400 sm3 — dir.
31.Son neandertallar 28 mln. il bundaı qabaq yaşamıslar.
32. Kromanyonun (ilk müasir insanlar) boyu 180 sm, beyninin həcmi 1600 sm3-dur.
33. Kromanyonlar 30-40 min il bundan qabaq meydana çıxmışlar.
34. Müasir dünyada 1 insan növü var.
35. Bütün insanlar 30-a qədər kiçik irqlərə böiünürlər.
31 Hər bir canlıya 3 cür amil təsir göstərir (abiotik,biotik, antropogen)
37. Günəş şüalan 3 spektrə bölünür (ultrabənövşəyi,görünən, infraqırmızı)
38. Ultrabənövşəyi şüalann dalğa uzunluğu 0,400 mkm-dən azdır.
39. Görünən şüalann dalğa uzunluğu 0,400-dən 0,750 mkm-yə qədərdir.
40. İnfraqırmızı şüalann dalğa uzunluğu 0,750 mkm-dən çoxdur.
41. Cəld kərtənkələ populyasiyası 0,1 ha-dan bir neçə hektara qədər sahəni tutur.
42. Su siçovulu populyasiyası 1ha-dan on hektarlara sahəni turur.
43. Şimal maralı populyasiya 100 km2- dən (10000 ha) çox sahəni rntur
44. Hər bir biogeosenozu təşkil edən canlılar 3 başlıca qrupa bölünürlər: produsentlər, konsumentlər, redusentlər.
45. Biogeosenozda baş verən prosesləri xarakterizə etmək üçün 3 göstərici vacibdir (növ müxtəlifliyi, populyasiyalarm sıxlığı, biokütlə)
46. Bitkinin yaşıl yarpaqları üzərinə düşən günəş enerjisinin ancaq 1%-i istifadə olunur.
47. Qida enerjisinin yalnız 5-20%-i heyvan bədəninin yeni əmələ gəlmiş maddəsinə keçir.
48. Qida zənciri 3-5 halqadan artıq olmur.
49. Qırmızı kitaba 4 kateqoriyadan olan növlərin adı salınır. (Nəsli kəsilməkdə olan, nadir növlər, azalan növlər, qeyri-müəyyən növlər).
50. 1 ha palıdlıqda yaşıl yarpaqların ümumi sahəsi 4-6 ha-a çatır.
51. Palıdlığın yerüstü hissəsinin illik artımı 1 ha-dan 5-6 t, yeraltı hissəsinin isə 3-4 t-dur (cəmi 8-10 t)
52. Bitkilərin yerüstü hissələrinin ümumi illik artımının 3-4 tonu təbii surətdə ölür.
53. Hidrosfer (dünya okeanı) Yer sathinin 70.8%-ni təşkil edir.
54. Dünya okeanının orta dərinliyi 3,8-km, ən dərin yerləri isə 11,034 km-dir.
55. Atmosferin hündürlüyü (Yer səthindən başlayaraq) 100 km-dir ki, bunun da aşağı 15 km-i troposfer, 15 km-dən 25 km-ə qədər ozon təbəqəsi, qalan 75 km-i isə stratosfer adlanır.
56. Bir filin həyatı üçün zəruri olan sahə 30km, bal arısı üçün 200 m, ot bitkisi üçün 30 sm, sugülü və xlorella üçvn öz ölçüləri qədərdir.
57. Biokütlə biosfer kütləsinin 0,01%-ni təşkil edir.
58. Yer biokütləsinin ümumi çəkisi 2,423.1012 t-dur ki, bunun da 97%-i yaşıl bitkilərin, 3%-i isə heyvan və mikroorqanizmlərin payına düşür.
59. Gilli torpağın 1 hektarında 1,2 ton soxulcan yaşayır.
60. Planetdə gedən fotosintez prosesinin 1/3 hissəsi suda gedir.
61. Güneş enerjisindən istifadə okean səthində 0,04%, quruda isə 0,1 %-dir.
62. Bütün hüceyrələr 2 qrupa bölünürlər: prokariotlar, eukariotlar.
63. Hüceyrə qılafı 2 qatdan ibarətdir. (Daxili qat -hüceyrə membranı, xarici qat — hüceyrə divarı və ya qlikokaliks).
64 Membranın 1 qatındalipid molekulları 2 cərgədə yerləşirlər.
65. Hüceyrənin, endoplazmatik şəbəkənin, holci aparatının, lizosomun membranı 1 qatdan ibarətdir
66. Mitoxondrinin, xloroplastın, nüvənin membranı 2 qatdan ibarətdir.
67. Ribosom 2 hissədən ibarətdir. (Böyük və kiçik).
68. Hüceyrədə 4 cür hərəkət orqanoidi ola bilər. (Daimi — qamçı, kirpikcik, müvəqqəti — yalancı ayaqlar, xüsusiləşmiş — miofıbrillər).
69. İnfuzor — tərliyin üzərində 15000 kirpikcik olur.
70. Miofıbrilin uzunluğu 1 sm-dən cox olur.
71. Prokariot hüceyrədə 1 xromosom olur.
72. 4 element hüceyrenin 98%-ni təşkil edir (oksigen, hidrogen, karbon, azot)
73. 8 element hüceyrənin 1,9%-ni teşkil edir (kükürd, fosfor, xlor, kalium, maqnezium, natrium, kalsium, dəmir)
74. Üzvi zülalların tərkibi 20 müxtəlif amin turşusundan təşkil olunub.
75. Zülalın — tərkibində olan hər bir amin turşusu halqasının ölçüsü 0,36-0,37 nın-dir.
76. Sərbəst amin turşusunun molekul kütləsi 128-dir.
77. Zülal zəncirinə birləşmiş amin turşusunun kütləsi 110-dur. (zencirin hər 2 uçunda olan amin tursu-larından başqa)
78. Zülal zəncirinə qoşulmuş 1 amin turşusunun kütləsi 111, axırıncı amin turşusunun kütləsi isə 127-dir.
79. lq zülalın tam parçalanması zamanı 17,6 kC enerji aynlır.
80. Qaraciyər və əzələ hüceyrələrində karbohidratlar quru maddə kütləsinin 5%-ni, qalan heyvani hüceyrələrdə isə 1%-ni təşkil edir.
81. Qurudulmuş yarpaqlarda, toxumlarda, meyvələrdə, kartof yumrulannda karbohidratlar 70% təşkil edir.
82. lq karbohidratın parçalanması zamanı 17,6 kC enerji aynhr.
83. Hüceyrələrin quru maddəsinin orta hesabla 5-10%-i yağların payma düşür.
84. Dərialtı piy qatında, döş vəzilərindo və piyliklərdə quru maddənin 90%-i yağların payına düşür.
85. 1 kq yağın oksidləşməsi zamanı 1,1 kq su aynlır.
86. Dəvə 10-12 gün su içmədon keçinə bilər.
87. lq yağ parçalanarkən 35,2 kC enerji ayrilır.
88. DNT spiralının eni l nm-dir.
89. Hər bir nukleotid 3 hissədən ibarətdir. (Azot əsası, karbohidrat, fosfor turşusu).
90. Adeninlə timin arasında 2, sitozinlə quanin arasında 3 hidrogen rabitəsi əmələ gəlir.
91. m-RNT-nin ölçüsü n-RNT-nin ölçüsündən 10 dəfə böyükdür.
92. Hüceyrədə zülal molekulunun yaşama müddəti 2-3 saatdan bir necə günə qədərdir.
93. 1 mol ATF ADF-ə qədər parçalanarkən 40 kC enerji ayrılır.
94. ATF nukleotidində 3 mol fosfor turşusu qalığı olur.
95. ATF-də 2, ADF-də 1 makroerqik əlaqə var.
96. Hüceyrede geden mübadilə prosesləri 2 yerə bölünür: plastik mübadilə və energetik mübadilə.
97. Əzələdəki ATF ehtiyatı əzələnin 20-30 dəfə yığılıb açılmasına çatar.
98. Qlikoliz prosesində 1 mol qlükozanın parçalanması zamanı 2 mol süd turşusu, 2 mol ATF və 2 mol su əmələ gəlir. Bu zaman 2 mol ADF və 2 mol fosfor turşusu sərf olunur.
99. Qlikoliz prosesinin neticəsində cəmi 200 kC/mol enerji əmələ gəlir. Bunun 60%-i (120 kC) istilik hahnda yayılır, 40%-i isə (80 kC) ATF enerjisi şəklində toplanır. (Əmələ gəlmiş 2 mol ATF-in hər birində 40 kC)
100. 1 mol qlükoza oksigenli parçalanmaya məruz qalarkən, membranın ferment kanalından 24 hidrogen atomu keçir.
101. Oksigenili parçalanma zamanı 2 mol süd turşusu (lmol qlükoza), 36 mol ADF, 36 mol fosfor turşusu və 6 mol oksigen sərf olunur və bu zaman 36 mol ATF, 6 mol karbon qazı və 42 mol su əmələ gəlir.
102. Oksigenli parçalanma zamanı 2600 kC enerji əmələ gəlir ki, bunun da təqribən 45%-i (1170 kC) istilik halında yayılır, 55%-i isə (1430 kC) ATF enerjisi şəklində toplanır.
103. Qlükozanın tam parçalanması zamanı (qlikoliz vo oksigenli parçalanma birlikdə) 1 mol qlükoza, 6 mol 02, 38 mol ADF və 38 mol fosfor turşusu istifadə olunur.
104. Qlükozanın tam parçalanması zamanı cəmi 2800 kC enerji alınır ki, bunun da 1290 kC-u yayılır, 1510 kC-u isə toplanır.
105. 1 amin turşusunu 3 ardıcıl nukleotid (1 triplet) kodlaşdınr.
106. 3 triplet (UAA, UAQ və UQA) heç bir amin turşusunu kodlaşdırmayıb, bir. zülal zəncirinin qurtanb digərinin başlamasını xəbər verir.
107. Hər bir hüceyrədə minimum 20 müxtəlif cür n-RNT-si olur.
108. Ribosomun funksional mərkəzində eyni vaxtda nukleotid (3 triplet) ola bilər.
109. Bir amin turşusunun zülal zəncirinə birləşməsi 1/5-1/6 saniyə (0,2 san) çəkir.
110. Fotosintez prosesində 6 mol karbon qazı və 6 mol sudan istifado olunur və nəticədə 6 mol oksigen əmələ gəlir. Oksigen sərbəst surətdə ətrafa yayıhr.
111. Fotosintezin qaranlıq fazasında 6 mol karbon qazı və 24 atom hidrogen sərf olunur vo l mol qlükoza və 6 mol su əmələ gəlir.
112. Fotosintezin işıq mərhələsində 1 mol O2 -nin əmələ gəlməsi üçün 2 mol H20 parçalanmahdır.
113. Fotosintez zamanı 1 saat orzində 1 m3 yarpaq sahəsində lq üzvi maddə əməlo gəlir.
114. Hüceyrənin mitoz bölünməsinin 4 mərhələsi var. (profaza, metafaza, anafaza, telofaza)
115. Mitoz prosesi 1-2 saat çəkir.
116. İnsanın xromosomlarının diploid sayı 46, haploid sayı isə 23-dür.
117. Cinsiyyət hüceyrələrinin inkişafı 3 zonada gedir. (Çoxalma, böyümə, yetişmo).
118. Erkək cinsiyyət vəzilərində yetişmə zonasında 1 başlanğıc hüceyrədən 4 hüccyrə və ya 4 qamet
əmələ gəlir.
119. Dişi cinsiyyət vəzilərində yetişmə zonasında 1 başlanğıc hüceyrədən 4 hüceyrə və ya 1 qamet əmələ gəlir.
120. Meyoz prosesi bir-birini əvəz edən 2 ardıcıl bölünmədən ibarətdir.
121. Ziqot əvvəlcə 2 dəfə uzununa bölündükdən sonra eninə və uzununa bölünmələr bir-birini əvəz edir.
122. Postembrional inkişafın 2 forması var: düzünə və dolayı.
123. Oparin nəzəriyyəsinə görə Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsinin 3 mərhələsi olmuşdur (1-üzvı molekulların abiogen sintezi, 2- qatılaşma, koaservatlann əmələ gəlməsi, 3-özunü törədə bilən molekulların yaranması)
124. Mendelin birinci qanununa görə, ikı heteroziqot fərdin monohibrid çarpazlaşdırılması zamanı fenotipə görə 3:l-e nisbətində parçalanma alınır. Yə'ni bütün alınan nəslin 3/4 hissəsi (75%-i) dominant əlamətli, 1/4 hissəsi (25%-i) ise resesşiv əlamətli olur.
125. İki heteroziqot fərdin monohibrid çarpazlaşdırılması zamanı alınmış nəslin 1/4 hissəsi dominant homoziqot, 1/4 hissəsi resessiv homoziqot, 2/4 hıssəsi, 50%-i isə heteroziqot olur. (Dominant əlamətli fərdlərin 1/3-i homoziqot, 2/3-si isə heteroziqot olur)
126. Monohibrid çarpazlaşdırmada heteroziqot hibrid formalar aralıq xarakter daşıdığı zaman 1:2:1 nisbətində parçalanma alınır. (1/4 hissə dominant, 1/4 hissə resessiv, 2/4 hisse aralıq xarakterli heteroziqotlar)
127. Mendelin ikinci qanununa görə iki diheteroziqot fərdin dihibnd çarpazlaşdırması zamanı fenotipə
nöra 9-3:3:1 nisbətində parçalanma ahnır.
128. Dihibrid çarpazlaşdırma zamanı sarı noxudların yaşıl noxudlara, hamar noxudların qırışıq noxudlara nisbəti 12:4 (3:1) olur.
129. Drozofıl milçəyi 25-26°C-də hər 10-15 gündən bir nəsil verir.
130. Əgər dihibrid çarpaqlaşdırma zamanı əlamət-lərdən biri tam, digər isə natamam dominant olarsa, onda 2 diheteroziqot fərdin çarpazlaşdırılması zamanı 6 müxtəlif feonotip alınar. (6:3:3:2:1:1 nisbətində).
131. Əgər dihibrid çarpazlaşdırma zamanı hər iki əlamətə görə natamam dominantlıq mövcuddursa, onda 2 diheteroziqot fərdin çarpazlaşdırılmasından 9 müxtəlif fenotip alınar. (4:2:2:2:2:1:1:1:1 nisbətində)
132. Drozofıl milçəyində xromosomların diploid sayı 8-dir.
133. İlişikli irsilik hadisəsi zamanı (Morqan qanunu) xromosom çarpazlaşması olmazsa, istənilən sayda əlamətə görə fərqlənən iki heteroziqot fərdin çarpazlaşmasmdan 2 fenotip və 3 genotip alınar.
134. İnsanın xromosom dəsti 22 cüt autosom vo 1 cüt cinsi xromosomlardan təşkil olunmuşdur.
135. İnsan irsiyyətinin öyrənilməsinin 4 metodu var
136. Buğda sünbülündə sünbülcüklərin sayı 14-dən 20-yə qədər dəyişir.
137. Müasir təsəvvürlərə görə təbii scçmənin 2 forması var. (hərəkətverici, stabilləşdirici)
138. Daun xəstəliyi zamanı antosom xromosomlannın sayı l ədəd artıq olur.
139. Vavilov mədəni bitiklərin 7 əsas mərkəzini göstermişdir.
140. Cənubi Asiya tropik mərkəzi mədəni bitiklərin təqribən 50%-nin vətəni sayılır.
141. Şerqi Asiya mərkəzi mədəni bitkilərdən 20%-nin veteni sayılır.
142. Cənubi-Qərbi Asiya mərkəzi 14% mədəni bitkinin vətənidir.
143. Aralıq dənizi mərkəzi 11% mədəni bitkinin vetənidir.
144. Mərkəzi Amerika mərkəzi 90 mədəni bitkinin vətənidir.
145. Həm kələmin, hom də turpun xromosomlannın diploid sayı 18-dir.
146. Həbəşistan mərkəzi 2 hissədən ibarətdir.
147. And mərkəzi 3 hissədən ibarətdir.
148. Bitki seleksiyasında seçmənin 2 metodu: (kütləvi və fərdi) var.
149. Çovdarn xromosomlarının diploid sayı 14,yumşaq buğdada isə 42-dir.
150. Heyvan seleksiyasında çarpazlaşdırmanın 2 əsas tipi var: qohum və qohum olmayan
151. Latın Amerikasında meşələrin 2/3 hissəsi,Afrikada isə 1/2 hissəsi məhv edilmişcir.
157. 3 milyard il bundan əvvəl (Arxey erası) xemosintezedici bakteriyalar mövcud idi.
10-11 sinif biologiya dərsliklərindəki məlumatlardan
Mənbə Bioogiya rəqəmlərdə kitabçası
Комментариев нет:
Отправить комментарий